حسین کمندلو - عضو هییت علمی، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان
سیدابوتراب احمدپناه - استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران

هنرمندان ایرانی در طول تاریخ علاو هبر تزیین آثار با اشکال گیاهی، جانوری، انسانی وخط نوشته سعی داشته اند مفاهیم پیچیده مذهبی، سیاسی، نظامی و فرهنگی را به ساده ترینشکل ممکن بیان نمایند. یکی از نقوش شاخص و کمتر شناخته شده در هنرهای تزیینی ایران،نقش پرندگانی است که جانوران مختلفی همچون شیر، پلنگ، آهو، قوچ، ماهی و پرنده را شکارکرده اند. این نقش که حالتی همچون گرفت وگیر دارد، از تمدن های پیش ازاسلام آغاز شدهو تا عصر صفویان ادامه یافته است.پرندگان شکارگر در تمدن های پیش ازاسلام به صورت عقابی با سر شیر، عقاب و شیردالترسیم می شدند که با توجه به جایگاه و شیوه اجرا نمادی از قدرت مذهبی، نظامی یا سیاسیحاکمان سومری، عیلامی، هخامنشی، اشکانی و ساسانی به شمار می آمدند. با پذیرش اسلامتوسط ایرانیان، استفاده از نقوش قدیمی از جمله نقش پرندگان شکارگر ادامه می یابد، با اینتفاوت که طراحان نقوش سنتی در سده های اولیه اسلامی و دوران صفویان با توجه به نمونه هایموجود از نقش عقاب، طاووس و سیمرغ استفاده می نمودند.در این مقاله سعی بر آن بوده که با معرفی انواع پرندگان شکارگر در دوران مختلف تاریخی،سیر تحول و تطور و مفاهیم نمادین آن در دوره صفوی مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیقاین نوشتار، روش توصیفی-تاریخی از گونه زمینه یاب و شیوه گردآوری اطلاعات به صورتکتابخانه ای و اسنادی است. با طبقه بندی آثار مزین به نقش پرندگان شکارگر و تحلیل اسنادنوشتاری، مشخص گردید پرندگان شکارگر به صورت موجوداتی ترکیب یافته از چند جانور یابه صورت واقعی در تمدن های پیش ازاسلام و اسلامی ترسیم می شدند و این نقش نمادی ازقدرت مذهبی، سیاسی و نظامی بوده است.

هنرهای صناعی، پرنده شکارگر، صفوی، نقوش جانوری