رضا کلانتری - سازمان پژوهش و پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش
احمد رمضانی - عضو هیات علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، پژوهشکده کودکان استثنایی
اسداله خدیوی - دانشگاه فرهنگیان، پردیس الزهراء، تبریز

در استان­های دوزبانه کشور، میانگین دانش آموزان مردودی و ترک تحصیلی دوره ابتدایی به ویژه در سال های نخست بیشتر بوده است. به همین سبب، می توان ادعا کرد که دوزبانگی در عملکرد تحصیلی دانش آموزان تاثیرگذار است. یکی از مولفه هایی که می­تواند تاثیر مستقیمی بر پیشرفت تحصیلی دانش ­آموزان داشته باشد، میزان مهارت خواندن است. مهارت خواندن مشتمل بر پنج مولفه درک مطلب، درستی خواندن، سرعت خواندن، آگاهی واجی و میزان خزانه واژگان فارسی است. در این پژوهش، میزان مهارت خواندن دانش آموزان اول ابتدایی در منطقه های دوزبانه و یک زبانه بر پایه مولفه­ های مورد اشاره و پیوند میان این مولفه ها مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی بوده و نمونه مورد مطالعه از شهرهای تبریز و تهران گردآوری شده اند. در هر شهر به صورت جداگانه، 10 کلاس و در هر کلاس، 15 دانش آموز مشتمل بر150 دانش ­آموز پسر و دختر مورد توجه قرار گرفتند که به طور کلی مشتمل بر 20 کلاس و 300 نفر دانش آموز بودند. برای نمونه­ گیری از روش خوشه­ ای چند مرحله­ ای و در درون خوشه ­ها، از روش نمونه ­گیری تصادفی منظم استفاده شده است. ابزار پژوهش، برای سنجش سه مولفه درک مطلب، سرعت خواندن و صحت خواندن، آزمون سیاهه خواندن شفیعی و همکاران (2010 Shafiei et al.,) با پایایی77/0 بود. برای سنجش میزان آگاهی واج­ شناختی، از خرده ­آزمون آگاهی واجی سلیمانی و دستجردی (Soleimani & Dastjerdi, 2010) با پایایی90/0 بهره گرفته شد. برای تعیین میزان واژگان، از آزمون محقق ساخته بر اساس مطالعه نعمت­ زاده و همکاران (Nematzadeh et al., 2011) با پاپایی84/0 با روش آزمون- بازآزمون استفاده شد. آزمون­های مورد اشاره در نیمه دوم اردیبهشت ماه 1395 به اجرا درآمدند. یافته های تحلیل داده­­­­ها با استفاده از آزمون تحلیل t مستقل نشان داد که میزان مهارت خواندن دانش ­آموزان یک ­زبانه و دوزبانه در دو مولفه­ درستی و سرعت خواندن تفاوت معناداری دارند. هر چند در سه مولفه درک مطلب و میزان آگاهی واجی و شمار واژگان تفاوت معنا­داری بین دو گروه مشاهده نشد. همچنین برای بررسی پیوند میان مولفه ­­های خواندن، از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد که یافته ها نشان داد پنج مولفه خواندن ارتباط معنا­داری با یک دیگر دارند.

درک مطلب, صحت و سرعت خواندن, آگاهی واجی و میزان واژگان