محمدعلی خان محمدی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران
مرضیه اصلانی - دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه علم و صنعت ایران
زینب حیاتی - کارشناس ارشد مهندسی معماری، دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا

محیط مصنوع بخش عمده ای از محیط ما را فراگرفته و علاوه بر نقش مهمی که در فعلایت های ما دارد، در ادراکات و روحیات ما نیز اثرگذار است. اثرگذاری محیط در ادراک انسان به گونه ای است که می توان آن را همچون آموزگاری پنهان تصور کرد. لذا با افزایش ناهنجاری ها در زندگی فردی و اجتماعی فهم چگونگی اثرگذاری محیط مصنوع بر فرآیند شناخت انسان امری ضروری و راهگشا است. در همین راستا آیه، فلق و اسم، سه مفهوم مرتبط با فرآیند ادراک انسان در قرآن است که امکان رشد و فهم حقایق را فراهم می کند. لذا هدف از این پژوهش تبیین فرآیند ادارک انسان از محیط مصنوع بر اساس سه مفهوم نامبرده است. این پژوهش با روش کیفی و با ابزار توصیف و تحلیل داده های کتابخانه ای به انجام رسیده است. در نهایت این نتیجه به دست آمده که ادراک محیط طبیعی با تفکر در آیات الهی ممزوج شده و فهم اسماء الهی و کملا آن را در معرض ادراک انسان قرار داده و با درک فلق های آن حرکت در مسیر رشد انسان و طی کردن مراتب آن را محیا کرده است. محیط مصنوع نیز در این میان نقشی مشابه خواهد داشت درصورتیکه بتواند همسویی با طبیعت و نظام آیات پیدا کند. به نظر می رسد معماران گذشته کارکردی فلق گونه برای معماری متصور بودند و فضاهای خلق شده را عاملی در خدمت درک بهتر آیات و اسماء الهی می دانستند.

آیه، فلق، اسم، رشد شناختی، محیط مصنوع