حمید رضا بهرامی
ابراهیم  قربانی
ابراهیم  لطیفی خواه
حمید عبداللهی

یکی از مهم ترینبیماری هایدرختان میوه دانه دار از جمله گلابی، بیماری آتشک است. اخیرا این بیماری به سمت اصفهان پیشرفتکرده و نواحی از نطنز و اطراف اصفهان را آلوده کرده است. با توجه به اینکه ارقام گلابی کشت شده در اصفهان، بومی و خاص آن منطقه بوده و حساسیت زیادی به بیماری آتشک نشان می دهند (نظیر سبری، شاه میوه، نطنزی). از طرفی تاکنون تحقیقی بر روی سازگاری و مطلوبیت ارقام گلابی برتر نواحی شمالی کشور که آستانه تحمل بالاتری نسبت به اینبیماری دارندانجام نشده است. به این منظور در این تحقیق سازگاری و تحمل ده رقم از ارقام معروف وارداتی و بومی گلابی متحمل به آتشک شامل: لوییزبون ، ویلیام ،فلسطینی ،اسپادونا (متحمل)، ویلیامز، ویلیام دوشس (متحمل)، بیروتی (متحمل)، ابت فتل ،بوره ژیفارد (متحمل)،نطنزی در کنار شاهد شاه میوه، در آزمایشی در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با سه تکرار و در هر تکرار 4 اصله درخت برای هر رقم، در مجموع 108 اصله درخت که به فاصله 5*6 کشت شدند، مورد بررسی قرار گرفتند. پیوندک ارقام مورد نظر در شهریورماه سال 1390 بر روی پایه بذری گلابی پیوندشد و در اسفند ماه همان سال در زمین اصلی در ایستگاه کبوتر آباد کشت گردید.فاز اول این آزمایش پنج ساله بود. در فاز اول این تحقیق صفات رویشی شامل: 1- محیط تنه درخت از ارتفاع 20 سانتیمتری محل پیوند 2- تاج درخت 3- ارتفاع درخت از محل پیوند 4- میزان رشد رویشی شاخساره های درخت 5- قطر پایه، پیوندک و محل پیوند که برحسب سانتیمتر اندازه گیریشد. پس از یادداشت برداری ها کلیه داده ها تجزیه آماری شده و با استفاده از نرم افزار SAS و SPSS و مقایسه معدل تیمارها با آزمون توکی انجام شد. کلیه مراقبت ها و عملیات زراعی و باغی در زمان مناسب صورت گرفت. طبق نتایج بدست آمده، اثر اصلی بلوک، زمان و رقم در تمام صفات مورد مطالعه در سطح یک و پنج درصد معنی دار شد، اما اثر متقابل زمان در رقم برای هیچیک از صفات معنی دار نشد. بین ارقام مختلف از نظر تعداد شاخه جانبی تفاوت معنی داری وجود ندارد، اما گلابی نطنزی، بیشترین تعداد شاخه جانبی (8/6) را دارا بود و گلابی رقم فلسطینی، کمترین شاخه جانبی (1/4) را تولید کرد. بیشترین ارتفاع از محل پیوند (6/183 سانتی متر) مربوط به رقم تجاری بیروتی می باشد و کمترین آن در رقم اسپادونا به ثبت رسید. سال های مختلف و ارقام متفاوت اثر معنی داری بر صفات رویشی مورد بررسی در سطح یک درصد داشتند. در بین ارقام مورد مطالعه رقم بیروتی و نطنزی نسبت به سایر ارقام، رشد مطلوب تری در شرایط بیماری داشتند و بهبود صفات مختلف در این ارقام مشاهده شد. رشد شاخساره، عرض تاج و قطر پایه و پیوندک در ارقام بیروتی و نطنزی بهتر از سایر ارقام بود، همچنین مشاهده گردید که با گذشت زمان و پیشرفت باکتری ارقام بیروتی و نطنزی بهتر از بقیه ارقام رشد داشتند.واژه های کلیدی: بیماری آتشک، گلابی، سازگاری، رقم.