محمدعلی چگینی
آیدین حمیدی
علی حبیب خدایی
فرشید مطلوبی
محسن آقایی زاده
سعید صادق زاده حمایتی
فاطمه جلیلی
صدیقه نورکه
ناهید دهقانشعار
یوسف ابراهیم زاده
شاه پور محمدی

این تحقیق به منظور تعیین رابطه اندازه میوه (بذر) منوژرم چغندر قند با خصوصیات کیفی جوانه زنی در سال ‮‭1392‬ در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند انجام شد. بذر 9 رقم ایرانی پس از پولیش با غربال گرد (5/،4 ،‮‭75 4‬/،‮‭5 3‬/،‮‭25 3‬/،‮‭3 3‬ و ‮‭2/5‬ میلی متر) به هفت طبقه و بذر ‮‭28‬ رقم خارجی با غربال گرد (،‮‭5 4‬/،‮‭3/25 3‬ و 3 میلی متر) به پنج طبقه درجه بندی شدند. تیمارهای بذر ایرانی و خارجی بطور جداگانه و در قالب طرح کاملا تصادفی محاسبه آماری شد. با توجه به هدف تحقیق، رقم به عنوان تکرار در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که با کاهش اندازه بذر وزن هزار دانه کاهش و وزن هکتو لیتر افزایش یافت. وزن هزار دانه بذر 3 تا ‮‭3/25‬ میلی متر ارقام ایرانی و خارجی به ترتیب ‮‭6/32‬ و ‮‭10/6‬ گرم بود. وزن هکتولیتر اندازه بذر ذکر شده ارقام ایرانی و خارجی به ترتیب ‮‭363‬ و ‮‭529‬ گرم بر سانتی متر مکعب بود. اگرچه در یک اندازه بذر معین، وزن هزار دانه و وزن هکتو لیتر ارقام خارجی بیشتر از ارقام ایرانی بود ولی با افزایش اندازه بذر اختلاف کاهش یافت. این مطلب نشان داد که بیشترین اختلاف بذر ایرانی و خارجی در کیفیت بذر ریز می باشد. نتایج نشان داد که با افزایش اندازه بذر میزان مواد بازداره جوانه زنی دریک عدد بذر افزایش ولی درصد وزنی مواد بازدارنده کاهش یافت. این یافته نشان داد که با افزایش رسیدگی بذر از میزان مواد بازدارنده آن کاسته می شود. با کاهش اندازه بذر قوه نامیه مکانیکی و قوه نامیه استاندارد کاهش یافت. بطوری که قوه نامیه مکانیکی بذر پوک گیری شده بذر بالای ‮‭4/5‬ و بذر 3 تا ‮‭3/25‬ میلی متر به ترتیب‮‭94‬ و ‮‭86‬ درصد و قوه نامیه استاندارد به ترتیب‮‭84‬ و ‮‭69‬ درصد بود. با کاهش اندازه بذر اختلاف بین قوه نامیه مکانیکی و استاندارد افزایش یافت. این مطلب نشان داد که با کاهش اندازه بذر، فراوانی بذرهایی که حاوی جنین می باشند ولیکن قادر به جوانه زنی نیستند، افزایش می یابد. بین ارقام خارجی ویا مابین اندازه های مختلف آن از لحاظ قوه نامیه مکانیکی (حدود ‮‭99‬ درصد) و قوه نامیه استاندارد (حدود ‮‭94‬ درصد) تفاوتی وجود نداشت. نتایج نشان داد که با افزایش اندازه بذر وزن هزار جنین، وزن هزار پوسته، وزن هزار جوانه، طول جوانه و وزن هزار بوته افزایش می یابد. به دلیل بالابودن ضریب همبستیگی وزن هزار جنین با دیگر صفات تکنولوژیکی و فیزیولوژیکی بذر به عنوان شاخصی برای تعیین کیفیت بذر بکار برده شود. طول ساقه و ریشه در ارقام ایرانی به ترتیب 8 و ‮‭7/5‬ و در ارقام خارجی به ترتیب 6 و ‮‭7/61‬ سانتی متر بود. سهم ریشه چه در ارقام ایرانی و خارجی به ترتیب ‮‭48‬ و ‮‭56‬ درصد بود. بالا بودن نسبت طول ریشه به ساقه در ارقام خارجی توانایی گیاه چه در دسترسی به آب و عناصر غذایی را در مرحله اولیه رشد افزایش داده و میزان استقرار بیشتر بود. کلمات کلیدی: اندازه بذر، مواد بازدارنده هکتو لیتر، وزن هزار جنین، قوه نامیه، وزن جوانه، طول جوانه