نصیبه رضوان طلب - PhD Graduate, Gorgan University of Agricultural and Natural Resources Sciences, Gorgan, Iran
سلمان دستان - Postdoctoral Research Fellow, Agricultural Biotechnology Research Institute of Iran (ABRII), Karaj, Iran
افشین سلطانی - Professor, Gorgan University of Agricultural and Natural Resources Sciences, Gorgan, Iran

یکی از مشکلات اساسی تولید برنج، تفاوت زیاد بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد قابل حصول است، بنابراین شناسایی عوامل ایجاد محدودیت تولید و خلاء عملکرد در برنج بسیار حایز اهمیت است. در این پژوهش کلیه عملیات‌ مدیریتی از مرحله تهیه بستر تا برداشت محصول در 228 مزرعه مربوط به ارقام بومی برنج در سه منطقه شرق، مرکز و غرب استان مازندران به‌صورت پیمایشی و مطالعات میدانی در سال‌های 1394 و 1395 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از روش تحلیل مقایسه کارکرد (CPA) نشان داد که متغیرهای بذر گواهی شده، سن گیاهچه، مصرف پتاسیم، مصرف نیتروژن (بعد از گلدهی)، زمان برداشت و وجود آفات عوامل اصلی محدودکننده عملکرد برنج در منطقه بودند. عملکرد واقعی و پتانسیل عملکرد محاسبه شده با مدل CPA به‌ترتیب 4456 و 6642 کیلوگرم در هکتار و میزان خلاء عملکرد 2186 کیلوگرم در هکتار برآورد شدند. نتایج آنالیز خط مرزی (BLA) با برازش یک خط بر لبه بالایی داده‌ها نشان داد که پاسخ عملکرد به ‌عنوان متغیر وابسته به متغیرهای مستقل میزان بذر، زمان نشاکاری، تراکم بوته و مصرف نیتروژن قبل از نشاکاری، در طول دوره رشد رویشی و بعد از گلدهی، از تابع دو تکه‌ای مثبت تبعیت کرده، ولی متغیرهای سن گیاهچه و تعداد گیاهچه در کپه تابع دو تکه‌ای منفی داشتند. متغیرهای خوابیدگی بوته (ورس) و آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز از تابع خطی تبعیت کردند. نتایج حاصل از آنالیز خط مرزی نشان داد که میانگین عملکرد (بر اساس حد بهینه) 5755 کیلوگرم در هکتار، با خلاء عملکرد 1207 کیلوگرم در هکتار بود. میانگین عملکرد نسبی و خلاء نسبی نیز به‌ترتیب 8/79 و 9/20 درصد برآورد شدند. با توجه به اینکه پتانسیل عملکرد محاسبه شده، از داده‌های واقعی مزارع کشاورزان حاصل شده بود، به نظر می‌رسد که پتانسیل عملکرد به‌دست آمده وابسته به منطقه بوده و این پتانسیل عملکرد برای ارقام برنج بومی، قابل حصول است.

Boundary line analysis, Comparative performance analysis, Rice, Yield potential and Yield gap., آنالیز خط مرزی, برنج, تحلیل مقایسه کارکرد, پتانسیل عملکرد و خلاء عملکرد.