مجید جانفدا - دانشجوی کارشناسی ارشد آمار دانشگاه صنعتی شاهرود
داود شاهسونی - عضو هیئت علمی گروه آمار دانشگاه صنعتی شاهرود

وجود بیش ازحد میزان ترکیبات نیتروژن دار در منابع آب یکی از عوامل تهدید کننده حیات انسان و آبزیان است. از این روشناخت عوامل موثر و کنترل چگونگی ورود نیتروژن به منابع آب از اهمیت زیادی برخوردار بوده و همواره مورد توجه محققین رشته های مرتبط است. تاکنون مدل های متعددی برای برآورد میزان بار نیتروژن ورودی به رودخانه ها از طریق حوضه های آبریز، بسط و توسعه داده شده اند. این مدل ها تابعی از میزان بارش منطقه و مشخصات حوضه آبریز نظیر نوع خاک، عوامل شهری، رسوبات حاصل از منابع برون رفت، توپوگرافی و هیدرولوژی و غیره است. تعدد پارامترهای ورودی و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر پیچیدگی خاصی را به این مدل ها بخشیده و سبب شده است تا تعیین پارامترهای موثر بر خروجی مدل و درجه تاثیر آنها از اهمیت بسزایی برخوردار باشند. تحلیل حساسیت مدل های تعیینی به بررسی این مهم پرداخته و به طور کلی چگونگی تخصیص عدم قطعیت خروجی مدل به منابع مختلف عدم قطعیت در پارامتر های ورودی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. در تحلیل حساسیت واریانس – مبنا، شاخصهای حساسیت هر پارامتر ورودی بر اساس مفاهیم امید ریاضی و واریانس شرطی تعریف می شوند. از آنجا که رابطه ریاضی ورودی- خروجی مدلهای تعیینی به طور صریح معلوم نیست، لذا موضوع برآورد این شاخص ها مطرح می گردد. در این مقاله ضمن مرور موضوع تحلیل حساسیت، یک روش برآورد مبتنی بر طرح متعادل تصادفیRBD)که از معروفیت خاصی در این زمینه برخوردار است را شرح داده واز آن برای تحلیل حساسیت مدل تعیینیINCA-N استفاده می کنیم. مدل مورد نظر به عنوان تابعی از15 عامل ورودی و خروجی آن متوسط سالانه بار ورودی نیتروژن به رودخانه در قالب نیترات وآمونیوم در نظر گرفته شده است.

مدلی تعیینی، تحلیل حساسیت واریانس- مبنا، شاخص حساسیت، روشRBDمدلINCA