مهناز صیادی نژاد - دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان
سید مصطفی صادقی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان

امروزه پرورش و تکثیر گیاهان زینتی به خصوص گیاهانی که تکثیر آنها به سختی صورت می­گیرد، از طریق کشت بافت از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است. تکثیر گیاه زینتی زامیفولیا با ارزش اقتصادی بالا از طریق قلمه برگ و تقسیم ریزوم به سختی صورت می‌گیرد و به مدت زمانی حدود 7 ماه نیاز دارد لذا جهت تسریع در تکثیر آن کشت بافت مفید واقع می‌گردد. جهت بهینه­سازی تولید کالوس و باززایی، ریزنمونه‌های دمبرگ، ریزوم، برگ و شاخه، در محیط کشت­های با سطوح متفاوت تنظیم کننده‌های رشد در دو آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. در آزمایش اول ریزنمونه‌های دمبرگ و ریزوم در سه مرحله کالوس، شاخه و ریشه‌زایی به ترتیب در سطوح هورمونی ] BA (4، 2، 0 میلی‌گرم بر لیتر)، 2,4-D (2، 1، 0 میلی‌گرم بر لیتر)[، ] BA (2، 1، 0 میلی‌گرم بر لیتر) و 2,4-D (1، 5/0، 0 میلی‌گرم بر لیتر)[ و ] BA (2، 1، 0 میلی‌گرم بر لیتر) و NAA (1، 5/0، 0 میلی‌گرم بر لیتر)[ قرار گرفتند و در آزمایش دوم ریزنمونه‌های برگ و شاخه نیز در سه مرحله کالوس، شاخه و ریشه‌زایی به ترتیب در سطوح هورمونی ] BA (4، 2، 0 میلی‌گرم بر لیتر) و NAA (1، 5/0، 0 میلی‌گرم بر لیتر)[ ، BA] (2، 1، 0 میلی‌گرم بر لیتر) و NAA (1، 5/0، 0 میلی‌گرم بر لیتر)[ و] BA (2، 1، 0 میلی‌گرم بر لیتر) و NAA (2، 1، 0 میلی‌گرم بر لیتر)[ قرار گرفتند. در مرحله کالوس‌زایی، صفات مدت زمان تا شروع کالوس‌زایی و پس از گذشت 5 هفته درصد کالوس‌زایی و وزن ترکالوس اندازه­گیری گردید. در مرحله باززایی مدت زمان تا شروع ریشه‌زایی، مدت زمان تا شروع شاخه‌زایی و پس از گذشت 5 هفته طول شاخه و تعداد برگ اندازه‌گیری گردید. بالاترین درصد کالوس‌زایی، کوتاهترین زمان برای رسیدن به کالوس و بیشترین وزن تر کالوس در محیط کشت با هورمون­های 2 میلی‌گرم بر لیتر BA و 1 میلی‌گرم بر لیتر NAA در ریز نمونه برگ به ترتیب با 5/94 درصددرصد، 14 روز و 1/1 گرم از آزمایش دوم مشاهده گردید. بهترین تیمار در مرحله شاخه‌زایی با کوتاهترین زمان تا شروع شاخه‌زایی، بلندترین طول شاخه و بیشترین تعداد برگ به ترتیب با 5/10 روز ، 10/4 سانتی متر و 8 برگ مربوط به ریزنمونه برگ با غلظت هورمونی 2 میلی‌گرم بر لیتر BA و 5/0 میلی‌گرم بر لیتر NAA از آزمایش دوم بود و در مرحله ریشه‌زایی بهترین تیمار برای ریزنمونه دمبرگ با غلظت هورمونی 1 میلی‌گرم بر لیتر BA و 5/0 میلی‌گرم بر لیتر NAA با 14 روز زمان تا ریشه‌زایی از آزمایش اول بود. از نتایج آزمایش‌ها در مرحله باززایی چنین بر آمد که نوع ریزنمونه در شاخه‌زایی و ریشه‌زایی همانند مرحله کالوس‌زایی موثر بوده‌است به طوری که در مرحله شاخه‌زایی نتایج به دست آمده از ریزنمونه ریزوم نسبت به ریزنمونه دمبرگ بهتر بود اما در مرحله ریشه‌زایی ریزنمونه دمبرگ بهتر از ریزنمونه ریزوم عمل کرده ‌است.

کشت بافت, ریزازدیادی, واکشت, BA