عزیزاله جعفری - استادیار گروه مهندسی صنایع، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
رضا توکلی مقدم - استاد دانشکده مهندسی صنایع، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محسن فرقانی - دانشجوی دکترای مهندسی صنایع، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
رحمت عرب - دانشجوی دکترای مهندسی صنایع، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

در این مقاله، مساله مسیریابی وسایل نقلیه با حمل برگشتی همراه با یک­سری محدودیت­های عملیاتی بررسی می شود. مشتریان به دو گروه مشتریان خط رفت که تحویل کالا به آن­ها صورت می­گیرد و مشتریان خط برگشت که کالا از آن­ها دریافت می­شود، تقسیم می­شوند. همچنین، اولویت خدمت­رسانی با مشتریان خط رفت است. نکته حائز اهمیت در این تحقیق آنکه، امکان تقسیم تقاضا برای مشتریانی که تقاضای آن­ها از بزرگترین وسیله نقلیه موجود بیشتر است و همچنین، محدودیت عملیاتی جدید عدم دسترسی به بعضی از وسایل نقلیه برای تعدادی از مشتریان، به صورت توامان در نظر گرفته می­شود. دپوی مرکزی شامل ناوگانی از وسایل نقلیه با ظرفیت­های مختلف و به تعداد نامحدود بوده و تقاضای مشتریان به صورت پویا است و در هر دوره قابل تغییر است. این مساله از نوع چند جمله­ای نامعین سخت (NP-hard) است و با توجه به ساختار خاص آن و بررسی ادبیات موضوع، یک الگوریتم کلونی مورچه چندگانه جدید(NM-ACO) برای حل آن پیشنهاد  می­شود. در این مقاله، پس از آشنایی با کلیات و بیشینه تحقیق، مدل ریاضی جدیدی برای مساله مورد نظر ارایه می­شود و در ادامه الگوریتم کلونی مورچه چندگانه پیشنهادی که شامل دو فاز تخصیص و مسیریابی است، تشریح  می­گردد. در پایان، به تحلیل نتایج عددی حاصل از این الگوریتم برای مسایل آزمون طراحی شده پرداخته می­شود.

مسیریابی وسایل نقلیه با حمل بازگشتی, ناوگان ناهمگن وسایل نقلیه, تقسیم تقاضا, سیستم کلونی مورچه, جستجوی محلی