علی اصغر نوروزی - استادیار پژوهشکده باستان شناسی
محسن حیدری دستنایی - دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

استان چهارمحال و بختیاری به علت قرارگیری در منطقه کوهستانی مرتفع، منابع آبی دائمی، دشتهای کوچک میانکوهی، دره­های عمیق و وجود جاده­های ایل رو و عشایری از دیرباز موردتوجه جوامع انسانی قرارگرفته است. یکی از این مناطق کوهستانی، بخش لاران است که درواقع یک دره میانکوهی نسبتا طویلی با دره­های فرعی کوچکتر است. این بخش شامل حوزه آبخیز جنوبی رودخانه زایندهرود و شاخابههای آن و بخش شرقی حوزه آبخیز رودخانه کارون است. این منطقه شاید جز معدود مناطقی از کشور باشد که تاکنون فعالیت­های عمده باستان­شناختی در آن به انجام نرسیده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و قابلیتهای زیستمحیطی منطقه، انجام بررسی باستان­شناختی باهدف درک جایگاه منطقه در مطالعات باستان­شناختی زاگرس مرتفع، شناخت عوامل تاثیرگذار بر شکل­گیری، تداوم، بسط و گسست استقرارهای آن و ارزیابی تاریخ تحولات زندگی انسان در منطقه را ضروری می­نمود. بر این اساس بخش لاران در جنوب حوزه آبخیز زاینده­رود در غرب شهرستان شهرکرد، در سال ۱۳۸۹ بهصورت سیستماتیک و پیمایشی فشرده بررسی شد. درمجموع ۲۱۰ اثر و مکان باستانی از دوره نوسنگی جدید تا دوره معاصر شناسایی و ثبت گردید، بقایای کشفشده شامل محوطه­ها، تپه­ها، غار­ها و اشگفت­ها، گورستان، پلها، مساجد و امامزاده­هاست. درمجموع ۴ استقرار از دوره نوسنگی، ۲۰ استقرار باستانی از دوره­های مختلف مس و سنگ، ۶ استقرار از دوره مفرغ، ۳۲ محوطه از دوره آهن و هخامنشی، ۶۰ محوطه از دوره اشکانی و ساسانی و ۱۱۱ مکان باستانی از دوره اسلامی شناسایی گردید، بیشتر محوطه­های استقراری این منطقه دارای ارتفاع کم و آثار آنها دارای پراکندگی سطحی بسیار ضعیفی هستند. با توجه به مکان­گزینی و ریخت­شناسی این محوطه­ها و همچنین مطالعات آثار و بقایای مردمان کوچ­نشین امروزی، به نظر می­رسد که بیشتر آنها بطور فصلی استفاده می­شده­اند. این مقاله بر آن است تا به ارائه نتایج مقدماتی حاصل از این بررسی بپردازد.  

چهارمحال و بختیاری, حوزه آبخیز, زایندهرود, بخش لاران, بررسی و شناسایی