حسین محبی - گروه مدیریت, دانشکده علوم انسانی, دانشگاه میبد
یاسر امیری - کارشناسی ارشد رشته مدیریت اجرایی، دانشکده مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

مقدمه و هدف: ترسیم نقشه اهداف استراتژیک، ابزاری موثر برای ایجاد هم­راستایی میان اهداف استراتژیک با استراتژی­های سازمان و نشان دادن روابط علت و معلولی میان اهداف استراتژیک، گامی برای ارتقای اثربخشی شرکت تلقی می­شود. در فضای تجربی سازمان­ها، ترسیم نقشه اهداف استراتژیک به صورت شهودی صورت می­گیرد. با روش شهودی، ارتباط علت و معلولی بین اهداف استراتژیک در لایه­های مختلف کاملا روشن نیست و مشخص نیست که کدام اهداف استراتژیک باهم ارتباط دارند. بنابراین، نیاز به ارائه روشی قضاوتی بر مبنای ریاضیات مانند مدل سازی ساختاری تفسیری برای ترسیم نقشه اهداف استراتژیک ضروری است. مدل سازی ساختاری تفسیری، روشی برای ساخت و درک ارتباط­های میان عناصر سیستم پیچیده بر مبنای نظرات خبرگان است. مسئله این پژوهش، مشخص نبودن روابط علت و معلولی بین اهداف استراتژیک در سطوح کارکردی شرکت فولاد آلیاژی ایران می­باشد. بنابراین، هدف این پژوهش، سطح­بندی اهداف استراتژیک به­صورت لایه­های چندگانه در ۴ منظر کارت امتیازی متوازن در شرکت فولاد آلیاژی ایران است که در هر لایه نیز اهداف چندگانه مد نظر قرار می­گیرد. روش­شناسی:  نوع این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده­ها، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش، ۳۴ نفر از مدیران عالی و کارشناسان خبره شرکت فولاد آلیاژی ایران  است. در این پژوهش، با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای (بررسی­های اسنادی، مطالعه کتب و نشریات داخلی و خارجی و جستجو در پایگاه­های اطلاعاتی) و مطالعات میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) نسبت به جمع­آوری داده­های مورد نیاز اقدام شده است. در پرسشنامه این پژوهش رابطه تمامی اهداف از نظر چگونگی ارتباط و تاثیر آنها بر یکدیگر مورد سوال قرار گرفته است. با توجه به ۱۷ هدف استراتژیک شرکت فولاد آلیاژی ایران تعداد سوالات پرسشنامه، ۱۳۶ عدد حاصل شد. برای بهبود عملکرد محاسبات و تجزیه وتحلیل ها از نرم­افزار Matlab برای ترسیم روابط علت و معلولی میان اهداف استراتژیک این شرکت از طریق ­مدل­سازی ساختاری تفسیری در ۴ منظر کارت امتیازی متوازن استفاده شد. یافته­ها: یافته­های پژوهش با استفاده از ­مدل­سازی ساختاری تفسیری و نرم­افزار Matlab نشان داد: روابط بین اهداف استراتژیک شرکت فولاد آلیاژی ایران در کارت امتیازی متوازن در ۶ لایه سطح ­بندی شدند. به لحاظ قدرت نفوذ و میزان وابستگی، اهداف «افزایش سرمایه گذاری جهت تکمیل طرح­های کارآمد نیمه تمام در شرکت فولاد آلیاژی ایران»" و «گسترش تعاملات میان صنعت فولاد آلیاژی ایران و مراکز علمی پژوهشی» اثرگذارترین اهداف هستند که در سطح ۶ قرار گرفتند. در سطح پنجم، فقط هدف «توسعه زیرساخت­های فناوری اطلاعات» قرار گرفت که در دسته اهداف مستقل (نفوذ) قرار دارد. در سطح چهارم دو هدف «جذب نیروی انسانی کارآمد» و «ارتقای عملکرد مدیریت دانش و اطلاعات» قرار گرفتند که در دسته اهداف مستقل قرار دارند. در سطح سوم، هفت هدف «ارتقای سطح توانمندی کارکنان»، «مدیریت بهینه فناوری»، «توسعه فناوری­های برتر»، «ارتقای کیفیت محصولات»، «توسعه ظرفیت­های تولیدی»، «تامین پایدار مواد اولیه، اقلام، قطعات و تجهیزات» و «ارتقای عملکرد اجتماعی» قرار گرفتند که در دسته اهداف پیوندی (ارتباطی) می­باشند. در سطح دوم، دو هدف «افزایش ضریب بهره­برداری از تجهیزات» و «استفاده بهینه از دارایی ها» قرار گرفتند که در دسته اهداف وابسته قرار دارند. در نهایت، در سطح اول، سه هدف «تقویت برند در بازارهای هدف اقتصادی»، «افزایش رضایت­ مشتری» و «رشد سودآوری» قرار گرفتند که به­عنوان وابسته­ترین اهداف شناخته شدند. بحث و نتیجه­گیری: شرکت فولاد آلیاژی ایران، با تقویت زیرساخت­های خود در زمینه نیروی انسانی و فناوری اطلاعات و نیز توسعه و بهبود سیستم­های اتوماسیون و پردازش اطلاعات قادر خواهد بود تا فرآیند­های داخلی خود را بهبود داده و در وهله اول به افزایش بهره­وری دست یافته و در وهله دوم ضمن تقویت برند خود در بازار و جلب رضایت مشتری به رشد سودآوری دست پیدا کند. همچنین، نتایج این پژوهش به لحاظ مدل ساختاری تفسیری ارائه شده و تحلیل MICMAC هماهنگ و هم راستا با منطق مناظر چهارگانه کارت امتیازی متوازن و دنیای واقعی است.  لذا، پنج هدف واقع در سطوح زیرین ­مدل­سازی ساختاری تفسیری، همگی در منظر رشد و یادگیری کارت امتیازی متوازن و در تحلیل MICMAC نیز به­عنوان محرک­های دیگر اهداف و جزء ناحیه نفوذ قرار دارند که روابط علت و معلولی میان این اهداف در نقشه اهداف استراتژیک با چارچوب کارت امتیازی متوازن و دنیای واقعی منطبق است. علاوه­ بر این، تمام اهداف در سه ناحیه نفوذ، پیوندی و وابسته قرار گرفتند و هیچ هدف ناسازگار و خود­مختاری در نتایج مشاهده نشد. در ضمن، یافته­های این پژوهش در عمل شرکت فولاد آلیاژی ایران را قادر خواهد ساخت تا درک بهتری از روابط اهداف خود داشته باشد و برای نیل به اهداف و اولویت­بندی و بودجه­بندی آنها، آگاهانه­ اقدام نماید.

مدل سازی ساختاری تفسیری, کارت امتیازی متوازن, نقشه استراتژی, اهداف استراتژیک