امید وحدانی فر - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بجنورد
فاطمه جفرودی - دانش آموخته کارشناسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بجنورد

مقاومت در برابر ظلم و بی عدالتی همواره در فرهنگ ایرانی مورد تاکید و توجه بوده است. از این رو،فرهنگ پایداری در نزد اقوام ایرانی و احترام به قهرمانان و اساطیر باعث گردیده که قهرمانان ملی و قومیعرصه پایداری در ذهن بسیاری از ایرانیان جایگاهی والا داشته باشد. زیرا تاریخ کشور ایران سرشار ازقهرمانانی است که هر کدام در برهه ای از زمان برای این سرزمین کهن خدمتی انجام داده و از این رو در ذهنمردم ماندگار شده اند. اما در این میان، قهرمانانی هم وجود دارند که در نزد مردم چندان شناخته شده نیستند ویا نقش قهرمان و اسطوره را به خود نگرفته اند؛ سردار عوض خان، سردار قوم کرمانج خراسان در دوره قاجار،در شمار چنین قهرمانانی است به همین منظور، در مقاله پیش رو کوشش شده تا به معرفی این سردار کهیکی از اسطوره های فرهنگ پایداری قوم کرمانج خراسان شمالی است، پرداخته شود و همچنین ترانه محلیکه درباره او در کتاب حرکت تاریخی کرد به خراسان و نیز شعری که در وصف شجاعت وی در کتاب گلیلآمده است، تحلیل و تفسیر گردد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و همچنین میدانی است که پژوهشگران براساس شنیده های بزرگان مطالب را به نگارش درآورده اند. حاصل این پژوهش نشان می دهد که سردار عوضخان از کردهای غیور ایل جلالی و حافظ مرزهای خراسان شمالی بود محل زندگی سردار، «فیروزه» ۲ بود که طبق قرارداد «گلستان» به روسیه واگذار شد و امروزه در کشور ترکمنستان است. سردار عوض خان، رهبرشجاع و عالیقدر قوم کرمانج، سرداری گروه مقاوم در برابر سپاه دشمن را بر عهده داشت و وارد جنگی شد کهروس ها گمان می کردند بعد از یک سال می توانند پیروز جنگ باشند و «فیروزه» را تصاحب کنند، اما این جنگ با مقاومت و پایداری سردار و اهالی «فیروزه» دوازده سال طول کشید و پس از رشادت های فراوان سردار عوض خان و همراهانش سرانجام با شهادت این سردار، «فیروزه» به دست روس ها افتاد. با این حال بیش از یک قرن از این رخداد می گذرد، اما همچنان ساکنان «فیروزه» به گویش کرمانجی صحبت می کنند و با سروده هایشان همواره نام و یاد سردار عوض خان و یارانش را زنده و جاودان نگه می دارند؛ زیرا قیام سردارعوض خان جلالی، سند عزت، مظهر سربلندی و نشان افتخار کردهاست.

ادبیات پایداری، قوم کرمانج، سردار عوض خان، فیروزه