امین مساوات - فارغ التحصیل کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشکده عمران هنر و ومعماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین، ایران.
رضا باباخانی - دکترای معماری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (مسوول مکاتبات)

زمینه و هدف: مطالعه تاریخی و سیر تحول معماری پل های تاریخی ایران در دوره صفوی زمینه ساز و اثبات کننده این نظریه است که فرم این پل ها تابعی مستقیم از عملکرد اصلی آن ها است. در واقع هدف این پژوهش بررسی رابطه و همبستگی از لحاظ طراحی میان عرض دهانه، ارتفاع دهانه و عرض پایه های چهار پل، سی و سه پل، خواجو، جویی و مارنان است که بر روی رودخانه زاینده رود احداث گردیده است. روش بررسی: در این پژوهش به علت وجود حجم بالای داده های جمع آوری شده، روش پژوهش براساس کدنویسی با پایتون و کار با الگوریتم های هوش مصنوعی است که پس از برداشت داده های مورد نیاز و انجام محاسبات گوناگون فایل های در قالب CSV تولید و سپس با توجه به برداشت های میدانی، دهانه های چهار پل در نرم افزار شبیه سازی و با استفاده از رابطه کسینوسی تشابه سنجی تمام دهانه ها مورد بررسی قرار گرفت و تمامی نمودارهای آن ترسیم گردید. یافته ها: یافته های این پژوهش بیان می دارد که شباهت بسیار بالا و رابطه نزدیک فرمی میان عرض و ارتفاع دهانه ها در هر پل با خود آن پل و سه پل دیگر موجود بر روی رودخانه وجود دارد و طراحی این پل ها با وجود اختلاف تاریخی کمتر از یک قرن، کاملا عملکردی و بر اساس استاندارد های موجود، تکنولوژی آن دوره، مصالح دردست و حجم آب زاینده رود و پایداری رودخانه بوده است. بحث و نتیجه گیری: در نتیجه گیری باید بیان نمود که هرچه دوره تاریخی ساخت پل­ها معطوف به گذشته است، عرض پل­ها بیشتر و براساس نمودارهای ترسیمی دهانه­های هر پل، دقت بالایی در طراحی و ساخت دارند، همچنین از ۹۲ دهانه موجود در این چهار پل ۷۵ دهانه با درصد شباهت ۷۰ تا ۹۰ است که شباهت سی و سه پل و خواجو بسیار زیاد و پل جویی و سی سه پل کمترین است. اکنون می­توان گفت این پل­ها مبتنی بر عملکرد آن و با توجه به استانداردهای موجود در آن دوره، تکنولوژی ساخت، مصالح در دسترس و مناسب با شرایط اقلیمی و محاسبات جریان آب رودخانه طراحی شده است.

معماری پل, شباهت سنجی, سی سه پل