اعظم محمدی - کارشناس منابع آب، آب منطقه ای خراسان شمالی، خراسان شمالی، ایران
غلامحسین کرمی - گروه زمین شناسی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

منطقه مورد مطالعه (دشت اسفراین) یکی از زیرحوضههای کویر مرکزی در استان خراسان شمالی میباشد. با توجه به کاهش کیفیت آب زیرزمینی آبخوان اسفراین بویژه در سالهای اخیر، در این مقاله سعی شده تا علل این کاهش کیفیت که در بخشهای جنوبی بارزتر است، بررسی گردد. به همین منظور در دو نوبت (آذرماه ۱۳۸۸ و تیرماه ۱۳۸۹ ) مجموعا تعداد ۷۵ نمونه آب از چاههای منطقه برداشت شد. در ادامه، پس از اندازه گیری اسیدیته، هدایت الکتریکی و غلظت یونهای اصلی، نقشه هدایت الکتریکی آبخوان رسم گردید. حداکثر، حداقل و میانگین هدایت الکتریکی نمونه های برداشت شده به ۶۶۱ و ۳۵۱۹ میکروموس بر سانتیمتر می باشد. با توجه به بازدید منطقهای، بررسیهای صورت گرفته و نقشه هدایت الکتریکی رسم شده، ، ترتیب ۱۴۷۲۰ آبخوان اسفراین به ۵ منطقه تقسیم شد. برای هر بخش ابتدا میانگین مقدار آنیونها، کاتیونهای اصلی، هدایت الکتریکی، شاخص اشباع هالیت و نسبت بی کربنات به کلراید محاسبه و سپس با یکدیگر مقایسه گردیدند. بجز از آنیون بیکربنات مقدار سایر کاتیونها و آنیونها، هدایت الکتریکی و شاخص اشباع هالیت در مناطق ۴ و ۵ نسبت به دیگر مناطق بیشتر م یباشد. برای ارزیابی زونهای غالب کاتیونی و آنیونی نیز از نمودار پایپر استفاده شد. نتایج بدست آمده، بیانگر هجوم آب شور به بخشهای جنوب و جنوب غربی آبخوان اسفراین (نواحی ۴ و ۵) است. با بررسی مقادیر افت در پنج ناحیه مورد مطالعه میتوان نتیجه گرفت که علت اصلی هجوم آب شور در این آبخوان افت بیش از حد سطح آبهای زیرزمینی در نتیجه برداشت بیرویه از آبخوان میباشد.

آبخوان اسفراین, آب زیرزمینی, کیفیت, هجوم آب شور