محمد رضا اسکندری عطا - دانش آموخته اقتصاد بخش عمومی دانشگاه مازندران، گروه اقتصاد
نادر مهرگان - استاد گروه اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا
علیرضا پورفرج - دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران
سعید کریمی پتانلار - دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران

رشد نامتوازن منطقه­ای و عوامل اثرگذار بر آن، یکی از مباحث مهم اقتصادی در کشورهای درحال توسعه محسوب می­شود. در پژوهش حاضر پس از بررسی نابرابری منطقه­ای با توجه به اثرات سرریز در استان­ها، به ارزیابی تاثیر عوامل محیطی و سیاسی بر آن طی سال­های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۴ پرداخته شده است. اندازه­گیری شاخص نابرابری ضریب تغییرات وزنی-جمعیتی (PW-CV)، نشان می­دهد که استان­های ایران طی دوره زمانی پژوهش، رشد بسیار نابرابری داشته­اند. نتایج حاصل از برآورد الگوهای رگرسیون خودهمبستگی و جزء خطای فضایی (SARAR) حاکی از وابستگی فضایی شدید در بین استان­هاست؛ به گونه ای که شاخص نابرابری هر استان­ با ضریب تقریبی ۴۵% تحت تاثیر نابرابری اقتصادی استان­های مجاور قرار دارد. در تحلیل عوامل محیطی موثر بر نابرابری منطقه­ای؛ توسعه شهری، منابع آبی و گردشگری رابطه منفی با نابرابری استان­ها دارد و با افزایش هر یک از این عوامل شاخص نابرابری استان­ها کاهش خواهد یافت؛ اما استان­های مذهبی و دارای مناطق تجاری تاثیر مثبت بر نابرابری اقتصادی دارند و درنتیجه در این استان­ها شاخص نابرابری بزرگ تر است. نتایج برآورد تاثیر متغیرهای سیاسی بر نابرابری منطقه­ای نشان می­دهد که هرچه استان­ها تولید ناخالص داخلی بیشتری داشته باشند، شاخص نابرابری بزرگ تری خواهند داشت و هرچه اندازه دولت در استان­ها بزرگ تر باشد نابرابری اقتصادی بیشتر خواهد شد. همچنین افزایش سهم هزینه­های آموزش از بودجه استان­ها نابرابری منطقه­ای را افزایش خواهد داد و استان­هایی که تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی آن ها بیشتر است، نابرابری اقتصادی بالاتری دارند.

نابرابری منطقه ای, محیطی, سیاسی, استان های ایران, اقتصادسنجی فضایی