راحله قنبری محب سراج - گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی ، دانشگاه محقق اردبیلی
مهدی بهنامیان - گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی
اسدالله احمدی خواه - گروه علوم و زیست فناوری گیاهی دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی
وحید شریعتی - گروه بیوتکنولوژی مولکولی گیاهی، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی
سارا دژستان - گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

عوامل محیطی از یک طرف باعث تغییراتی در رشد گیاهان دارویی و از طرف دیگر موجب تغییر در مقدار و کیفیت مواد موثره آن ها می گردند. در این آزمایش اثر تنش آبی (بدون تنش: آبیاری کامل در حد ظرفیت زراعی، تنش ملایم: آبیاری در حد ۷۰ % ظرفیت زراعی، و تنش شدید: آبیاری در حد ۴۰ % ظرفیت زراعی) بر صفات فیزیولوژیک، میزان سیلی بین a و b و وزن هزار دانه در گیاه دارویی خارمریم در سال های ۱۳۹۷-۱۳۹۶ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید بهشتی بررسی شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار انجام شد. تنش آبی در مرحله گلدهی و به روش وزنی اعمال شد. نتایج حاصل نشان داد با افزایش شدت تنش آبی، مقدار سیلی بین a و b به ترتیب به میزان ۲۴ و ۲۶ درصد افزایش پیدا کرده است که مقدار این ترکیبات در تیمار آبیاری ۴۰ % ظرفیت زراعی بطور قابل توجهی بالاتر از سایر تیمارها بود، بطوریکه مقدار آن نسبت به تیمار ظرفیت زراعی (به ترتیب، ۰۷/۲۶ و ۷۴/۴۰ میلی­گرم در گرم وزن خشک دانه برای سیلی بین a و سیلی بین b) و نسبت به تیمار ۷۰ % ظرفیت زراعی (به ترتیب، ۳۲/۲۵ و ۶۴/۳۴ میلی­گرم در گرم وزن خشک دانه برای سیلی بین a و  سیلی بین b) بیشتر بود. این امر حاکی از اختصاص بیشتر کربن تثبیت شده حاصل از فتوسنتز جهت تولید متابولیت های ثانویه در این تیمار بود. همچنین مقدار سیلی بین b نسبت به سیلی بین a در تمامی تیمارها به نسبت ۲/۱ (سیلی بین b) : ۸/۰ (سیلی بین a)  بود. در تیمار ۴۰ % ظرفیت زراعی مقدار سیلی بین a و b (به ترتیب ۳۰/۶۷ و ۹۲/۹۸ میلی گرم در گرم وزن تر) بطور قابل توجهی نسبت به سایر تیمارها افزایش داشت. بیشترین فعالیت آنزیم کاتالاز (۱۶/۵ واحد آنزیمی/میلی لیتر) و آسکوربات پراکسیداز (۲۶/۲ واحد آنزیمی/میلی لیتر) در تیمار تنش ملایم مشاهده شد. محتوای پرولین با افزایش شدت تنش به تدریج افزایش یافته و میزان آن در تنش شدید به حداکثر خود رسید (۳۶/۳ میکرومول بر گرم وزن تر). پراکسیداسیون لیپید در تنش شدید (۴۰ % ظرفیت زراعی) بیشترین مقدار خود را داشت (۳۵/۸ نانومول/گرم وزن تر). وزن هزار دانه بذر نیز در تیمار تنش شدید (تیمار ۴۰ % ظرفیت زراعی) نسبت به کنترل (تیمار ظرفیت زراعی) به میزان ۸/۶ گرم کاهش پیدا کرد. با توجه به نتایج آزمایش به نظر می رسد که می توان با اعمال شیوه کم آبیاری، میزان فلاونوئیدهای گیاه خارمریم را به منظور اهداف دارویی از جمله درمان بیماری های کبدی و انواع هپاتیت افزایش داد.

خشکی, سوکسله, سیلی مارین, عصاره متانولی, کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا