سیامک حسن زاده - گروه هنر و معماری/واحد پردیس بین المللی کیش/ دانشگاه تهران/ تهران/ ایران
حامد مظاهریان - گروه معماری/ دانشکده معماری/ پردیس هنرهای زیبا /دانشگاه تهران/ ایران
تقی آزاد ارمکی - گروه جامعه شناسی / دانشکده علوم اجتماعی / دانشگاه تهران/ ایران

براساس این نظریه که مکان و فضای گردهمایی روشنفکران در شکل گیری ساختار ذهنی نظریه پردازشان تاثیرات بسزایی داشته است، این مقاله با هدف بررسی و تبیین و شناخت رابطه فضاهای معماری (پاتوق) و گفتمان اندیشمندان ایران در دهه۱۳۰۰-۱۳۴۰ انجام شد. پژوهش یک مطالعه موردی از نوع تفسیرگرایی و انتقادی بوده و مورد پژوهش شامل ۲۰ نفر از روشنفکران ایرانی است که در بازه زمانی ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰ در ایران حضور داشته و در گفتمان های اندیشمندان این دوره مطرح بوده اند. داده ها با ابزار مصاحبه عمیق با ۲۰ نفر از جامعه شناسان دانشگاه های شهر تهران گردآوری شد. نتایج نشان داد در ایران پاتوق ها به دو شکل قهوه خانه سنتی و کافه های مدرن رواج داشته است. کافه ها محصول دوره ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ بودند که محفلی برای اشاعه و تبلیغ افکار و نظریه های نوین ادیبان و روشنفکران شهر محسوب میشد. اما پس از کودتا، با بسته شدن فضای سیاسی، کافه نشینی هم برای مقابله با خطر روشنفکران محدود شد. سپس در دهه ۳۰ و ۴۰ کافه ها به شکل جدیدی رونق گرفت.

فضاهای معماری, پاتوق, گفتمان اندیشمندان ایران, کافه, قهوه خانه