مریم حسینی - استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
مریم رجبی نیا - دکتری ادبیات عرفانی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

از قرن چهارم تا هشتم هجری قمری در خطه فارس هشت پیرنامه به زبان فارسی و عربی تالیف، ترجمه و یا گزیده شده است که عبارت اند از: سیرت ابن خفیف، فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه، انوارالمرشدیه فی اسرار الصمدیه، بدایه احوال الحلاج و نهایته، اخبار حلاج، مفتاح الهدایه و مصباح العنایه، تحفه اهل العرفان، روح الجنان فی سیره الشیخ روزبهان. در این مقاله کوشش شده تا ویژگی ها، تاثیرگذاری ها و تاثیرپذیری های مولفان و سیر تحول این آثار بررسی شود. با توجه به وجود شباهت های فراوان آثاری که پس از سیرت ابن خفیف نگاشته شده­اند و نسبت دادن شجره خرقه بیشتر پیران مذکور به ابن خفیف احتمال بسیار وجود دارد که مقامات نویسان متاخر از نگاشته ابوالحسن دیلمی درباره شیخ کبیر شیراز تاثیر پذیرفته باشند. تغییر مخاطب در شیوه نگارش این نویسندگان موثر بوده است؛ عربی گویی و شیوه نگارش عالمانه مولفان آثاری چون سیرت ابن خفیف و فردوس المرشدیه در معرفی شخصیت والای پیران بیانگر وجود مخاطبان خاص و اهل علم برای این آثار است و سست بودن کلام نویسندگان پیرنامه های روزبهان و درج کراماتی مادی با اهدافی نه چندان متعالی نشان می دهد هدف این نویسندگان قدرتمند جلوه دادن روزبهان برای مخاطبان عام و به نوعی بهره وری برای خود است.

جریان شناسی, پیرنامه, فارس, قرن چهارم تا هشتم هجری قمری