امین نویدطلب - دانشکده علوم زمین دانشگاه دامغان
قاسم عسکری - دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران
فرحناز احمدپور - دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران
مریم طهماسبی - مدیریت جهاد کشاورزی دامغان، دامغان، ایران

مساله­ی آب یکی از اساسی­ترین مسایل امروزی جوامع انسانی است، اما در سایه­ی خشکسالی، به یک چالش جدی برای تصمیم­سازان جامعه تبدیل شده و تمامی ابعاد توسعه­ی جامعه را متاثر می­کند. در استان لرستان، در سال­های اخیر تعداد قابل توجهی از رودخانه­ها و چشمه­ها خشکیده است که اغلب، آن را به خشکسالی جوی (کمبود بارش) نسبت می­دهند. در این پژوهش با استفاده از نمایه­ی درصد نرمال بارش به ارزیابی این نوع خشکسالی در بازه­ی زمانی ۱۹۸۸ تا ۲۰۱۷ پرداخته شد. محاسبه درصد نرمال بارش نشان می­دهد که فقط درصد کمی (بین ۳۰ تا ۶/۶ درصد) از دوره­ی سی­ساله­ی مورد بررسی دارای خشکسالی، آن­هم از نوع ضعیف (کمی خشک) بوده­اند. این بدان معنی است که خشکسالی به صورت قابل توجه در این دوره رخ نداده است. بنابراین بروز عوارض خشکسالی متوسط تا شدید که به صورت خشک شدن بسیاری از چشمه­ها، رودخانه­ها، و آبشارها نمایان شده است، نمی­تواند به­تنهایی ناشی از خشکسالی جوی باشد. این مساله می­تواند ریشه در برداشت بی­رویه­ی آب­های زیرزمینی داشته باشد که موجب افت ناگهانی و شدید سطح سفره و بروز علایم خشکسالی شدید شده است. واکاوی دوره­ی بازگشت خشکسالی نیز تایید می­کند ­که خشکسالی شدید در اغلب ایستگاه­ها دارای دوره­ی بازگشت بسیار طولانی و غیرقابل محاسبه است. خشکسالی متوسط نیز دوره­ی بازگشتی بیشتر از هزار سال دارد. تنها خشکسالی ضعیف دارای دوره­ی بازگشت ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال است، اما این نوع خشکسالی نمی­تواند مسئول بروز عوارض خشکسالی شدید باشد، پس باید به دنبال عوامل انسانی مانند مدیریت منابع بود که مرتبط با خشکسالی اجتماعی-اقتصادی است. بر پایه­ی میزان داده­های بازسازی شده، ضریب اطمینان نتایج به­دست آمده برای ایستگاه­های خرم­آباد، الیگودرز و بروجرد ۱۰۰%، برای ازنا، دورود و نورآباد ۷/۵۶%، پلدختر ۴/۶۳ % و برای کوهدشت و الشتر ۷/۶۶ % می­باشد.

خشکسالی جوی, دوره بازگشت, خشکسالی اجتماعی-اقتصادی, لرستان