صابر حیدری - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - - دانشیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه تبریز
محمدرضا نیشابوری - استاد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه تبریز
عادل ریحانی تبار - استادیارگروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه تبریز
احمد بایبوردی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی

پی­آمدهای انباشتگی فلزات سنگین در خاک نگران­کننده است. یکی از روش‎های آلودگی زدایی این فلزات از خاک استفاده از کی لیت کننده ها و به­ویژه EDTA است. در این تحقیق سه خاک آلوده به Zn، Pb و Cd با مقدار کل این سه فلز معادل ۵/۱۰، ۸/۵۵ و ۶/۸۰ میلی مول بر کیلوگرم خاک از افق سطحی (cm۲۰-۰) خاک های اطراف کارخانه سرب و روی زنجان جمع آوری گردید. رهاسازی این فلزات با Na۲H۲EDTA به روش­های پیمانه ای تک مرحله ای طی ۱۸۰ دقیقه و نیز اثر غلظت EDTA و نسبت محلول به خاک، تغییرات زمانی رها سازی فلزات و نیز تغییرات pH و غلظت Ca و Fe در عصاره مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزایش غلظت EDTA رها سازیZn  و Pb را خیلی بیشتر ازCd افزایش داد. به علاوه، ترتیب درصدهای رهاسازی سه فلز با محلول ۰۱/۰ مولار EDTA در سه خاک کاملا متفاوت بود. pH عصاره ها در طی فرایند عصاره گیری از ۲/۷ افزایش یافته و در۱/۸ ثابت گردید. همچنین، غلظت Ca در عصاره ها به طور متوسط بیش از ۱۰۰۰ برابر غلظتFe  بود. به طور متوسط ۹۶ درصد از Cd رها سازی شده حتی در زمان­های کوتاه­تر از ۳۰ دقیقه رهاسازی گردید. این رقم در مورد Zn وPb به طور متوسط ۷۶ درصد بود و مدت زمان رهاسازی نیز در مواردی بیشتر از ۳۰ دقیقه به طول کشید. معادلات الوویچ ساده شده، تابع توانی و پخشیدگی پارابولیک در مقایسه با سایر معادلات برازش بهتری را به داده های سینتیکی رها سازی سه فلز نشان دادند. همچنین، نتایج نشان داد که در نسبت های کوچک (۵:۱) و بزرگ(۵۰:۱) محلول به خاک به ترتیبCd  و Pbبیشتری از خاک های آلوده رها سازی شدند.

آلودگی زدایی, فلزات سنگین, کی لیت, نسبت محلول به خاک