حمیدرضا بیات - کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه پیام نور تهران شهرری، تهران، ایران.
حسن عباسی حسین آبادی - دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
علیرضا پارسا - دانشیار فلسفه و کلام اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

تطبیق فلسفه ها و نظام های فکری با یکدیگر، تلاشی در جهت یافتن راه­های تعامل و هم­افزایی این مکاتب است. به نظر می­رسد در این فرآیند، یافتن اشتراکات و اختلافات این ساختارها و روش مناسب این دستیابی، دارای اهمیت بسزایی هستند. روش را می­توان در دو سطح کلان و متعین یا ابزاری در نظر گرفت. در اینجا مسئله این است که اگر برای این تطبیق، روش پدیدارشناسی با رویکرد پیشگامانی همچون کربن را به­عنوان روش کلان برگزینیم و برای عینیت بخشیدن به این شیوه کلان، ساختارهای مورد تطبیق را در بستر «روش اصل موضوعی» که در دوره معاصر با بهره­گیری از نظریه «مدل» دارای خصلت صوری بیشتری شده، پیاده­سازی کنیم، آنگاه بنیادی­ترین همسانی­ها و اختلاف­هایی که در روش پدیدارشناسی مذکور مورد تاکید هستند، در کدامین اجزاء ساختارهای اصل موضوعی موردبحث تعین می­یابند؟ و نسبت این دو دسته اجزاء با یکدیگر، چگونه تبیین می­گردد تا در سایه این تبیین، سایر نقاط اشتراک و اختلاف دستگاه­های مورد تطبیق به­وضوح و به شکلی نظام­مند مشخص ­گردند؟ لذا، تلاش گردید تا با استفاده از بستر روش اصل موضوعی و ظرفیت صوری سازی نظریه مدل در دایره­ای محدود و در ضمن بررسی تطبیقی یک گزاره خاص در سه ساختار فلسفی اسلامی،، نشان داده شود که «مفاهیم تعریف نشده»، بنیاد­ترین همسانی­ها و «تعابیر» آن ها و یا پیدایش اختلاف در این تعابیر، نیز اصلی­ترین عامل افتراق و ایجاد دستگاه­های گوناگون هستند و نسبت این دو به یکدیگر، نسبت «مطلق» با «قید» است، نیز سایر مختصات دستگاه­ها و نقاط اختلاف و اشتراک در شکلی سلسله­مراتبی امکان ظهور می­یابند.

مفهوم تعریف شده, تطبیق فلسفه ها, روش اصل موضوعی, اصول موضوعه, تعبیر, مدل