عیسی ابراهیم زاده - دانشیار /جغرافیا دانشگاه سیستان و بلوچستان

اصولا در مناطق خشک به خصوص در نواحی ای که میزان ریزش های جوی آن ناچیز و معمولا زیر ۱۰۰ میلی متر  می باشد، وجود منابع آب زیر زمینی و یا آبهای سطحی که خارج از این نواحی به آن وارد می شود، نقشی اساسی بر کارکردهای اقتصادی- اجتماعی این سرزمین ها داشته و دارد. دریاچه هامون در سیستان و کارکردهای حاصل از وجود آن در این ناحیه با توجه به عدم وجود منابع آب زیر زمینی ، تقریبا به نوعی کل منطقه را متاثر نموده و در مواقع پرآبی و کم آبی اثرات زیادی بر بافت و ساخت اقتصادی- اجتماعی و اکولوژیک سیستان بر جای گذاشته و می گذارد. به طوریکه طی ۱۰ سال اخیر بر اثر خشکسالی در منطقه و خشکیدن دریاچه هامون و از بین رفتن نیزارهای آن، این دریاچه که روزگاری بیش از ۴۲ تختک (جزیره های کوچک در دریاچه) را مستقیما در دل خود جای داده و بیش از ۹۰ هزار راس گاو را بطور کامل تعلیف می نموده و ۸۰ روستای حاشیه دریاچه نیز با بیش از ۲۴ هزار راس گاو، حدود ۵۰ درصد از علوفه دامی شان را به این دریاچه وابسته بوده اند، همچنین بیش از ۱۳۵۰ خانوار صیاد ، شکارچی و حصیر باف با شکار بیش از ۴۷۰ هزار قطعه پرنده، ۱۵ هزار تن ماهی و بافت بیش از ۳۰ میلیون متر مربع حصیر حاصل از نی این دریاچه مستقیما به آن وابسته بوده اند؛ اینک پس از خشکیدن دریاچه هامون عملا کلیه کارکردهای فوق الذکر از چرخه اقتصادی منطقه خارج گردیده، در عین حال ما به ازاء ریالی کارکردهای فوق نیز می بایست جهت جایگزینی آن به خارج از منطقه پرداخت گردد . حال با توجه به ته نشین شدن میلیاردها متر مکعب رسوب در بستر آن، لازم است که نسبت به لایروبی حداقل بخشهایی از بستر دریاچه اقدام گردد تا بدینوسیله هم امکان احیاء مجدد کارکردهای اقتصادی دریاچه فراهم شده و هم امکان آبگیری مناسب دریاچه بخصوص در سالهای پر آبی از یک سو و تعدیل خطر سیل و سیل خیزی در سیستان، از سوی دیگر مهیا گردد.

مناطق خشک, دریاچه هامون, خشکسالی, کارکردهای اقتصادی, سیستان