امیرحسین نصرتی ملکجهان - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی صنایع و سیستمها، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
علی حسین زاده کاشان - دانشیار دانشکده مهندسی صنایع و سیستمها، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
بختیار استادی - دانشیار دانشکده مهندسی صنایع و سیستمها، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

امروزه با توجه به پیچیدگی سیستم اقتصادی، وجود صنعت هوانوردی تجاری یا غیرنظامی به یکی از الزامات برای توسعه و پیشرفت جوامع امروزی تبدیل شده است. این صنعت نیز به مانند سایر صنایع حمل و نقل از گزند حوادث ایمن نبوده است؛ به طوریکه فعالان این صنعت سالانه، متحمل ضررهای گزاف مالی و جانی ناگواری به دلیل وقوع آنها میشوند. از این رو، تلاشهای محققین و هوانوردان به منظور مقابله با این حوادث و افزایش ایمنی این سیستم حمل و نقل در طول تاریخ این صنعت به طور پیوسته ادامه داشته است. در هر حادثه در هوانوردی طیف بزرگی از عوامل اثرگذار در حوزه های مختلف دخیل هستند که نقش برخی از آنها پررنگتر است. اتفاق نظر در صنعت هوانوردی بر آن است که انسان و خطاهای انسانی، مهمترین عامل در وقوع سوانح هواپیمایی تجاری هستند. بررسی نقش انسان در این حوزه میتواند از جهات گوناگون و با تکنیکهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد. سیستم تجزیه و تحلیل و طبقه بندی عوامل انسانی (HFACS) بر اساس مدل سازمانی خطای انسانی ایجاد شده است. این تکنیک به عنوان یک چارچوب تحلیلی برای بررسی نقش خطای انسانی در سوانح هوایی توسعه داده شد، با این حال، کار تجربی کمی وجود دارد که به طور رسمی رابطه بین اجزای این مدل را توصیف کند. این تحقیق، ۴۶ مورد از سوانح و حوادث بوقوع پیوسته تاریخ هوانوردی ایران را با استفاده از این تکنیک، مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که سطح اول مدل شامل اعمال ناایمن اپراتورها و به طور مشخص، تخلفات انجام شده توسط افراد خط مقدم در صنعت هوانوردی، تاثیرگذارترین موارد در حوزه سوانح و حوادث هوانوردی غیرنظامی ایران بوده اند.

سوانح هوایی، ایمنی، خطای انسانی، سیستم تجزیه و تحلیل و طبقه بندی عوامل انسانی