احمد محمدپور - استادیار دانشگاه بوعلی سینا

در خلال چند دهه اخیر و بهویژه از سال ۱۹۹۰به بعد، به دنبال افول نسبی پارادایم اثباتی و گسترش نسبیرویکرد تفسیری و روششناسی کیفی مبتنی بر آن، در خلال دورهای که به دوره جنگهای پارادایمی موسوماست، برخی از محققان با هدف رهاکردن علوم اجتماعی از تقابلهای سنتی روشهای کمی و کیفی، برایبازتعریف و مفهومدهی دوباره به روش تحقیق اجتماعی تلاش کردند. با این تلاشها روششناسی متاخری تحتعنوان تحقیق با روش های ترکیبی ابداع شد که ورای مجادلات پارادایمی سنتی، بر اصول و منطق رویکردپراگماتیسم مبتنی است. این روش بعد از شیوههای کمی و کیفی به عنوان جنبش روششناختی سوم مطرحشده است. تحقیق با روشهای ترکیبی عبارت است از استفاده همزمان یا متوالی از هر دو روش کمی و کیفی کهضمن تلفیق هر دو روش، به ترکیب جدیدی ورای استفاده مستقل از هر یک از آنها دست یافته و در عین حالمنطق پارادایمی هر دو روش را نیز در نظر بگیرد.بر این اساس، مقاله حاضر درصدد است به مطالعه انواع طرحهای تحقیق با روشهای ترکیبی بپردازد. با توجهبه دامنه، ابعاد و ویژگیه ای وسیع و پیچیده این روششناسی متاخر، محتوای مقاله عمدتا بر نوع شناسیطرحهای تحقیق کاربرد پذیر در تحقیقات ترکیبی متمرکز شده است. بنابراین ابتدا به بنیادهای پارادایمپراگماتیسم و مقایسه آن با سایر پارادایمهای مسلط در علوم اجتماعی پرداخته میشود، سپس ابعاد متفاوتتحقیق با روشهای ترکیبی و عناصر کمی و کیفی آن مورد توجه قرار میگیرد. در نهایت، طیفی ازنوعشناسیهای متداول از طرحهای ترکیبی، معیارهای نوع شناسی و نیز اصول و روشهای فنی برخی ازمهمترین انواع آن معرفی میشوند.

تحقیق با روشهای ترکیبی, پراگماتیسم, اصول پارادایمی, نوع شناسی طرحهای ترکیبی, روشهای فنی