پرویز زارع - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
غلامعلی بندانی - معاون تحقیقاتی/ مرکز تحقیقات ذخایر آبزیان آب های داخلی شیلات
زینب انصاری - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

پژوهش حاضر با استفاده از مدل LBB به ارزیابی وضعیت بهره برداری و برآورد نقاط مرجع شیلاتی گونه ماهی کلمه در سواحل جنوب شرقی دریای خزر در چهار دوره زمانی ۱۳۹۰-۱۳۸۸، ۱۳۹۳-۱۳۹۱، ۱۳۹۶-۱۳۹۴ و ۱۳۹۹-۱۳۹۷ پرداخته است. مقادیر بیومس نسبی (B/B۰) در چهار دوره زمانی مذکور به ترتیب ۳۲/۰، ۱۴/۰، ۰۴/۰ و ۱۳/۰ محاسبه شد که نشان می دهد کمترین و بیشترین نرخ تخلیه به میزان ۶۸ و ۹۶ درصد به ترتیب مربوط به اولین و سومین دوره زمانی می باشد. نسبت (F/M) از ۱۶/۱ در دوره زمانی ۱۳۹۰-۱۳۸۸ تا ۷۹/۸ در دوره زمانی ۱۳۹۶-۱۳۹۴متغیر بود. نسبت های M/K، F/K و Z/K بدست آمده از داده های کل دوره نمونه برداری به ترتیب برابر با ۴۴/۱، ۹۴/۳ و ۳۸/۵ برآورد شدند. مقادیر این شاخص ها دارای نوسان بود بطوری که بیشترین مقدار M/K و دو شاخص دیگر به ترتیب مربوط به اولین و سومین دوره زمانی بود. با توجه به شاخص B/BMSY، ذخیره ماهی کلمه در دوره زمانی ۱۳۹۶-۱۳۹۴ در وضعیت تهی شدن و در سال های دیگر به شدت تحت بهره برداری بی رویه بوده است. بنابراین، نتایج مدل نشان می دهد هم اکنون میزان برداشت بیشتر از حداکثر محصول پایدار (MSY) بوده و ذخیره به شدت درحال کاهش و در وضعیت بحرانی می باشد. مقادیر F/M و B/B۰ نیز بهره-برداری بی رویه را تایید می کنند. در مجموع، نتایج مدل LBB تایید می کند که منابع صید ماهی کلمه در سال های اخیر در سواحل جنوب شرقی دریای خزر به شدت کاهش یافته و در معرض خطر انقراض قرار دارد. جهت حفظ و احیای ذخیره مذکور نیازمند ارائه اقدامات مدیریتی کارآمدتر و سخت گیرانه تری می باشد.

کلمه خزری, وضعیت بهره برداری, حفظ ذخیره ماهی, مدل LBB, داده های محدود