مهدی مدیری - عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر
سید احمد حسینی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده مسکن به عنوان یکی از عناصر اصلی تعادل و پابرجایی اجتماع انسانی می باشد که سیستم زندگی اجتماعی در آن شکل می گیرد. مسکن یکی از احتیاجات بنیادی هر خانوار است که باید فضای آسایش و امنیت را برقرار سازد. فقدان مسکن، مانعی در مسیر آرامش و زندگی سالم را در پی دارد و همین عوامل مسکن را به یکی از اساسی ترین نیازهای بشری تبدیل نموده است. هدف پژوهش، ارزیابی کمی و کیفی مسکن شهری رویکردی جهت دستیابی به عدالت فضایی در مناطق شهری استان خراسان رضوی است. شاخص ها و زیرشاخص های کیفیت مسکن مراکز شهری در پنج گروه سرانه های تراکمی(بعدخانواردر واحد مسکونی، تعداد نفر در واحد، مالکیت و تعداد اتاق)، سرانه تسهیلات موجود(برق، آب، فاضلاب،گاز، حمام، آشپزخانه و سیستم گرمایشی)، ریزدانگی(در ۹ سطح)، دوام بنا(در ۳ سطح) و مصالح(در ۹ سطح) انتخاب گردید. داده های مورد نیاز را از سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵ استخراج و از طریق مدل فازی ابتدا بی مقیاس گردید، سپس وزن های مولفه های مربوط به هر قلمرو را با استفاده از مدل سلسله مراتبی تعیین و جهت رتبه بندی مراکز شهری، مدل TOPSIS مورد بهره برداری قرار گرفت. در نتیجه مشخص گردید؛ ۰۵/۲۱ درصد از شهرهای استان در این شاخص ها، دارای کیفیت مطلوب و ۴/۱۱ درصد از مراکز شهری دارای کیفیت نسبتا مطلوب می باشد و ۳/۲۶ درصد مراکز شهری از کیفیتی متوسط برخوردارند. از ۱۹ شهر مورد مطالعه، ۸ شهر در وضعیت نا مناسبی قرار دارند. مطالعه حاضر، نشان می دهد تفاوت معناداری در کیفیت مسکن در بین نقاط شهری مورد مطالعه  وجود دارد و نشانگر نوعی بی عدالتی فضایی است.

واژگان کلیدی: فازی, VIKOR, TOPSIS, AHP, کیفیت مسکن