علی اکبر عنابستانی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمدحسن اکبری - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد

با گذشت بیش از دو دهه از آغاز اجرای طرح های هادی در نواحی روستایی کشور و صرف هزینه های زیاد در مراحل مختلف تهیه و اجرای آن، شاهد آثار گوناگون در زمینه های کالبدی فضایی، همچون دگرگونی در بافت کالبدی روستا، تغییر در الگوی ساخت مسکن، ناهماهنگی در شبکه ی معابر روستا، تسهیل در امر رفت‎وآمد روستاییان و ... هستیم. هدف از پژوهش در این مطالعه، ارزیابی آثار کالبدی اجرای طرح های هادی در توسعه ی سکونتگاه های روستایی در قسمتی از کشور است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است که برای گردآوری اطلاعات از روش های میدانی و اسنادی کمک گرفته شده و بر اساس آن با توجه به حجم جامعه‎ی آماری (۴۰۲۵ خانوار)، حجم نمونه‎ی خانوارهای مورد پرسشگری بر پایه ی فرمول کوکران برابر ۲۹۸ خانوار بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، بیشترین اثرگذاری طرح های هادی در روستاها در بعد بازگشایی و نوسازی شبکه ی معابر روستایی روی داده است، به‎گونه‎ای که ۶/۷۷ درصد اثرگذاری طرح ها در رابطه با متغیر شبکه ی معابر قرار می گیرد و در کنار آن، میانگین وزنی ۸۸/۲ اثرگذاری طرح هادی را در این متغیر تبیین می کند، اما در سایر متغیرها، یعنی مسکن روستایی و کاربری اراضی، توفیق چندانی در محیط های روستایی حاصل نشده است. با توجه به یافته های پژوهش، راهکارهای اجرایی مانند، ظرفیت سازی نهادی و قانونی در جهت تسهیل و افزایش مشارکت مردمی در توسعه ی کالبدی نقاط روستایی، تخصیص اعتبارات کافی و برنامه ی مدون مالی برای اجرای کامل طرح ها، جلوگیری از ورود عناصر و قوانین مکتوب شهری به حوزه های روستایی و بازنگری آنها و... پیشنهاد می شود .

بهداشت محیط, شبکه ی معابر, کاربری اراضی, مسکن روستایی, نواحی روستایی.