محمد شریفی کیا - استادیار گروه سنجش از راه دور، دانشگاه تربیت مدرس

فرونشست ناشی از ازدیاد بهره برداری از منابع آب زیرزمینی نسبت به توان ترمیمی آن در برخی نواحی داخلی ایران، سابقه طولانی دارد. تشدید این شرایط ناشی از خشکسالی های مکرر در سال های اخیر، علاوه بر نواحی خشک ایران مرکزی، نواحی نیمه خشک یا نسبتا مرطوب شمال غربی کشور را با این پدیده درگیر ساخته است. فراگیری فرونشست در اغلب نواحی مسکون و پرجمعیت کشور و در پی داشتن خسارات فراگیر، این پدیده را در فرم یک مخاطره زمینی برای کشور مطرح ساخته است. با توجه به فراهم بودن زیرساخت مخاطره آمیز لرزه ای برای اغلب نواحی کشور، همزادی و همزمانی رخداد زمین لرزه در اراضی که فرونشست در آن حادث شده، امکان تشدید خسارات و ایجاد تلفات وسیع برای زایش یک فاجعه را فراهم آورده است. این تحقیق با هدف بررسی وضعیت فراگیری پدیده فرونشست در ایران و هم نهادسازی آن با الگوی توزیعی سکونتگاه ها و زیرساخت ها، به تبیین روند تبدیل پدیده به مخاطره پرداخته، سپس با سنجش شرایط مخاطره آمیز ناشی از همزادی آن با سایر مخاطرات، قابلیت پذیری رویداد فاجعه احتمالی را در برخی بسترهای نا امن معرفی نموده است. بدین منظور و با استفاده از مطالعات مقدم اطلاعات مربوط به نرخ و دامنه فضایی فرونشست برای ۱۸ دشت کشور استخراج و برای ۱۵ دشت دیگر نیز این مساله به کمک تکنیک تداخل سنجی راداری تبیین گردید. یافته نهایی نشان داد که فرونشست علاوه بر تهدیدات و توان خسارت زایی و فاجعه آفرینی فراگیر آن در نواحی مسکون، قادر به زایش مخاطره سیل و فاجعه سازی در رویداد زمین لرزه های کم شدت و عموما غیر مخرب است. این تحقیق روشن ساخت رویداد فرونشست در دشت های کم شیب کشور، قادر است از طریق تغییر در تراز ایستایی سطح آب زیرزمینی، مخاطره سیل را ایجاد و یا تشدید نماید. به نحوی که بسیاری از نواحی مسکون کشور با زایش دو مخاطره نوین (سیل و فرونشست) مواجه می باشند.

فرونشست, زمین لرزه, مخاطره, فاجعه, تداخل سنجی راداری, سیل