فاطمه الزهراء نصیرپور - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛
حسن ابراهیمی - استاد مدعو گروه فلسفه وکلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم- سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛ دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛
احمد بهشتی - استاد مدعو گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛ استاد، بازنشسته گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛

علی­رغم تلاش­های علمی صورت گرفته در موضوع فناء فی­الله و بقاء بالله، تعیین تحفه ارزشمند منزل فنا و رهاورد آن و پاسخ­گویی به تناقض ادراک سالک در حال فناء ذاتی! همچنان در هاله­ای از ابهام است. این مقاله مدعی است رهاورد این منزل، همان جان سالک است که معرفتی نوین از ادراک تام وحدت با حق، با آن آمیخته و ممزوج شده است. عارف در منازل متعدد فنا پله­پله به فنای خویش و ماسوی­الله در افعال، صفات و ذات حق معرفت حضوری می­یابد و حقیقت، بی­واسطه حد و رسم و مفاهیم، بنا به وسعت ظرف انسان نزد او جلوه­گر خواهد شد. بنابر قرائت صحیح از فنا و دستاوردهای آن، تناقض ابتدایی رخت برمی­بندد، زیرا اساس این پارادوکس ظاهری یا بر نفی محمل علم است و یا بر خلو آن از معارف در حال فناء ذاتی. وقتی جان بدون هلاکت و تغییر باقی است می­تواند ظرف علم نامحدود الاهی واقع گردد و جان هیچ­گاه از هرگونه معرفتی خالی نخواهد بود.

: فناء فی الله, بقاء بالله, علم و معرفت حضوری, ابن عربی