یوسف محمدی - استادیار پژوهش، بخش تحقیقات زیست فناوری منابع طبیعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران،
شیوا قیطران پور سهریق - دانشجوی دکترای اصلاح نباتات، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

در سند توسعه منابع طبیعی ایران در افق ۱۴۰۴ حدود ۲.۲۰۰.۰۰۰ هکتار جنگل کاری و احیای جنگل در چهار برنامه پنج ساله پیش بینی شده، که از این سطح، ۱۰۰.۰۰۰ هکتار مربوط به جنگل ارسباران است. تعیین محاوط بذرگیری و تشکیل باغ بذر از مطمئن ترین مسیرهای تامین بذر و نهال با کیفیت برای رسیدن به اهداف سند توسعه منابع طبیعی است، به طوری که ۱) بذر استاندارد در اختیار بخش اجرایی قرار می گیرد و ۲) پس روی ژنتیکی جنگل اتفاق نمی افتد. آردوج (Juniperus foetidissima Willd) یکی از عناصر باقی مانده و گونه در معرض تهدیدی است که در ترکیب و تنوع عناصر رویشی جنگل های ارسباران جایگاه ویژه ای دارد. این گونه درختی مقاومت زیادی به شرایط نامساعد محیطی دارد و در حال حاضر بیشتر درختان آن در سخت ترین شرایط زیستی به سر می برند. در این مطالعه، بر اساس تعداد محوطه های بذری و پراکنش آنها، تعداد پایه های بذری و فاصله بین آنها، مساحت محوطه های بذری و صفات پایه های الیت، هشت منطقه در جنگل ارسباران به عنوان محاوط بذرگیری اولیه شناخته شدند. مختصات جغرافیایی و نقشه این مناطق نشان می دهد، توزیع جغرافیایی مناسب و متوازنی برای محاوط بذرگیری آردوج در جنگل های ارسباران وجود دارد. انجام مطالعات مولکولی، آزمون نتاج روی پایه های این مناطق، همچنین مطالعات ژنتیکی روی این محاوط برای بررسی تنوع و ساختار ژنتیکی، تهیه شناسنامه مولکولی و تعیین قرابت های ژنتیکی بین و درون جمعیت های مختلف آردوج برای تشکیل باغ بذر می تواند بسیار سودمند باشد.

آردوج, احیای جنگل, ارسباران, باغ بذر, جنگل کاری, محاوط بذرگیری