مصطفی عاید الغزالی - دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
مریم عزیزیان - استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
لیلا نجفیان رضوی - استادیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

نوسازی آموزشی در برخی از مدارس دینی نجف در دوره معاصر، متاثر از اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عراق در سده بیستم میلادی بود. مطالعه و مقایسه روند اصلاحات آموزشی در این مدارس از ابتدای این قرن تا ۱۹۶۳م/۱۳۸۲ق، از جنبه سیر زمانی و ابعاد نوسازی، یعنی مساله پژوهش حاضر، با روش توصیفی به سامان رسید. با هدف افزایش شناخت تاریخچه نهاد آموزشی و در نتیجه تاریخ فرهنگی شیعه، پرسش اصلی این تحقیق برآن قرار گرفت که روند تغییرات آموزشی در مراکز آموزش دینی نجف از آغاز سده بیستم تا استقرار حزب بعث  ( ۱۹۶۳م/۱۳۸۲ق) چگونه بود و ابعاد و دامنه اصلاحات آموزشی در آنها چه تفاوت­ها و شباهت­هایی داشت؟اصلاحات مراکز دینی نجف از ۱۹۳۶م/۱۳۵۴ق آغاز شد و تا سال ۱۹۶۳م/۱۳۸۲ق، با وجود فراز و نشیب های گوناگون، از منظر سیر زمانی روندی رو به رشد داشت. نخست جمعیه­منتدی­النشر در این مسیر گام برداشت و همین موضوع سبب شد تا ابعاد کمی و کیفی اصلاحات مدارس این انجمن به الگوی چهار مدرسه دیگر تبدیل شود. بیشترین میزان الگوبرداری از آن مسوولان جامعهالنجف الدینیه بود. در همه مراکز علمی، مهم­ترین نوسازی آموزشی در زمینه تدوین برنامه ای تحصیلی و ضوابط آموزشی منظم صورت گرفت و تاکید در آن، بیشتر متوجه تغییرات کمی بود.

مدارس دینی نجف, اصلاحات آموزشی, جمعیه منتدی النشر, جامعه النجف الدینیه