محمد بهزادپور - گروه معماری؛ واحد علوم تحقیقات؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ تهران؛ ایران
پریسا رحیمی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری؛ واحد علوم تحقیقات؛ دانشگاه آزاد اسلامی؛ تهران؛ ایران

میدان ها از دیرباز در بافت شهر به عنوان یک فضای جمعی ایفای نقش می کرده اند. ویژگی های میدان ایرانی را می توان در میدان های تاریخی ایران که در راس آنها میدان نقش جهان قرار دارد، جستجو کرد. میدان نقش جهان به عنوان یک میدان حکومتی ایرانی و با دربرداشتن سه جزء اصلی شهر (اقتصاد، مذهب و حکومت) سعی در پیوند با مردم دارد. معنای یک فضا عاملی است که باعث تمایز آن مکان خاص از سایر مکان ها و فضاها می شود. معنای فضا از دو حیث قابل بررسی است: بعد ذهنی و عینی یا فیزیکی. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش محوری است که شاخص های تاثیرگذار بر مورفولوژی فضا کدامند؟ به همین منظور از میان ادوار تاریخی، دوره ی صفویه که واجد ارزش های معناگرایانه بوده و از میان بناهای شاخص اصفهان، کاخ عالیقاپو، مسجد شیخ لطف الله، مسجد عباسی و سردر قیصریه، (ارسن میدان نقش جهان) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و به عنوان نمونه موردی انتخاب شد. هدف از پژوهش پیش رو تبیین کردن شاخص های تاثیرگذار بر مورفولوژی معماری بناهای ارسن میدان نقش جهان اصفهان، با استفاده از تحلیل (مولفه های ریخت شناسی)، ویژگی های کالبدی و فیزیکی و فضای معماری آنهاست. در این پژوهش، داده ها و اطلاعات اولیه به صورت مطالعه کتابخانه ای، گردآوری شده و با روش تحلیلی- تطبیقی پژوهش سامان یافته است. فرایند این مقاله با مطالعه و بررسی مورفولوژی بناهای مورد نظر در ارسن میدان نقش جهان اصفهان بررسی و تحلیل شده است. از دستاوردهای این پژوهش می توان در طراحی معماری عملکرد محور با توجه به مولفه های مورفولوژی آن و در طراحی فضاها و بناهای جدید با توجه به الزامات و نیازهای جدید بهره جست.

مورفولوژی فضا، ریخت شناسی بنا، شکل شناسی فضا، مولفه های مورفولوژی، ارسن میدان نقش جهان.