سمیه طاهری - عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران
احمد پازیار - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست گرایش آلودگی خاک، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
روح اله هداوند - کارشناس ارشد معماری
روح اله ملکی - کارشناس ارشد تجارت الکترونیک

آلاینده های نفتی از مهمترین آلاینده هایی هستند که محیط زیست را تهدید میکنند، بنابراین شناسایی اجزای آلودگیهای نفتی جهت شناسایی منبع آلودگی و ارزیابی پتانسیل خطر اکولوژیکی بسیار مهم است. یکی از روشهای این ارزیابی، تجزیه و تحلیل رد پای هیدروکربنها وشناسایی منبع و ارزیابی خطر زیست محیطی آنها میباشد. برای تجزیه و تحلیل رد پای آلودگیهای نفتی و منبع آنها از شاخصهای ژئوشیمیایی از گروه آلکانها یا هیدروکربنهای آروماتیک چند حلقهای (PAH) استفاده میشود. با این شاخصها نسبتهای هیدروکربنهای با وزن مولکولی سبک به سنگین (LMW/HMW)، C۱۷/Pr، C۱۸/Ph (آلکانهای n کربنه به پریستان یا فیتان) و نسبت آنتراسن به مجموع آنتراسن و فنانترن ( Ant/(Ant + (Phe) بررسی شده و نتایج ارزشمندی در مورد منبع آلودگی و پتانسیل خطر اکولوژیکی بهدست میآید. منابع نفتی، احتراق سوخت و احتراق زیست توده به ترتیب اصلیترین منشاء PAH های خاکهای آلوده در مناطق استخراج نفت، سایتهای پتروشیمی، زمینهای کشاورزی و علفزار هستند، که روشهای پالایش در هر میدان نفتی میبایست انجام گیرد. در این مقاله روش انتخاب محدوده پژوهش، نمونهبرداری، استخراج هیدروکربنها و کنترل کیفی شرح داده شده است و پتانسیل خطر زیست محیطی PAH ها با توجه به مقدار معادل سمی (toxic equivalent quantity)TEQ هفت PAH سرطانزا ارزیابی میشود. نحوه محاسبه مقدار سمی معادل و هیدروکربنهای مهم در ایجاد سمیت توضیح داده شده و پژوهشها نشان میدهند ریسک زیست محیطی بالا، متوسط و پایین به ترتیب به مناطق نفتخیز، خاکهای علفزار و زمینهای کشاورزی مربوط میشود. خاکهای مجاور چاه های نفت فعال به سبب ورود نفت تازه با نسبت بالا و چاه های متروکه نسبت پایین برای LMW / HMW را نشان میدهند. آلودگی نفتی در خاک زمینهای کشاورزی و علفزارها ممکن است در اثر رواناب حاصل از بارندگی ایجاد شود. خطر زیست محیطی در مناطق چاه های نفتی متروکه پس ۵ سال آلودگی پایدار میشود. این پژوهش میتواند یک روش کارآمد جهت شناسایی آلودگی نفتی و شناسایی اجزای آن و سپس شناسایی منبع آلودگی و ارائه راهکار مناسب جهت کنترل منبع آلودگی باشد و بینش مهمی برای مدیریت ریسک اکولوژیکی ارائه دهد.

آلودگی نفتی، شاخص زیستی، هیدروکربنهای نفتی، پریستان، فیتان