زهرا پورحسینی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوس ی مشهد
شهرام پوردیهیمی - استاد معماری ، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی
رضا سرعلی - دکتری معماری ، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی
سیده فاطمه موسوی نیا - استادیار معماری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد

محیط ساخته شده صرفا یک ساختار فیزیکی نیست ؛ بلکه سیستمی مرکب از »خصوصیات کالبدی «، »فعالیت ها« و »معانی ذهنی « استفادهکنندگان است که این اجزا در راستای برآوردن اهداف سکونت تحت قانونمندی و انتظام مشخص در طول »زمان« با هم تعامل می کنند. بر اساس نظر صاحبنظران، این سیستم خود زیرمجموعه سیستم بزرگتری به نام »سیستم فرهنگی « است . به بیان دیگر، محیط ساخته شده یک پدیده فرهنگی است و قوانین روابط میان اجزای آن ناشی از فرهنگ ساکنان است . از این رو، می توان نتیجه گرفت که مقوله فرهنگ در مطالعات و طراحی محیط نقش اساسی دارد. با وجود این ، بنا به تصریح پژوهشگران، به دلیل »انتزاعی « و »کلی « بودن مفهوم فرهنگ ، این مفهوم در برنامه ریزی ، طراحی و ارزیابی محیط ساخته شده قابل استفاده نیست . صاحبنظران برای قابل استفاده کردن مفهوم فرهنگ ، این مفهومرا به متغیرها و نمودهای ملموستر آن تجزیه کردهاند. در این روش، از یک سو به جای مفهوم انتزاعی فرهنگ ، نمودهای اجتماعی آن مانند ساختار خانواده، روابط خویشاوندی ، نقش ها، پایگاه اجتماعی ، نهادهای اجتماعی مد نظر قرار می گیرد و از سوی دیگر، مفهوم کلی فرهنگ ابتدا به مفاهیم ملموستری مانند جهانبینی ها و ارزشها و سپس به ایدهآلها، تصویرها، اسکیماها، معانی و در ادامه به هنجارها، استانداردها، انتظارات و قواعد خاص تجزیه می شود. هر دو حالت تجزیه فرهنگ در نهایت به »سبک زندگی « منتهی می شود که ملموسترین نمود فرهنگ و کاربردی ترین مفهوم برای ارتباط-دادن فرهنگ به محیط ساخته شده است و روشهای قابل قبولی برای مطالعه و تحلیل آن وجود دارد. مرور تعاریف سبک زندگی نشان می دهد که سبک زندگی کلیتی از عناصر نظاممند است که حاصل ترجیحات فردی یا جمعی بوده، میان افراد و گروهها تمایز ایجاد می کند و دارای وجوه نمادین ، کارکردی ، عینی و ذهنی است . در مورد ارتباط سبک زندگی و محیط ساخته شده، مهمترین موضوع سازگاری میان وجوه عینی و ذهنی سبک زندگی است . از این رو، شناخت ذهنیات افراد و معانی پنهان در فعالیت های آنها برای طراحان محیط ضرورت و اهمیت دارد. به منظور دستیابی به این شناخت ، مقاله حاضر، با اتخاذ رویکرد درونفرهنگی ، شیوه »توصیف روایی « جزئیات زندگی افراد را به مثابه مبنای اولیه تبیین های برونفرهنگی توسط پژوهشگران توصیه می کند.

فرهنگ ، سبک زندگی ، روایت زندگی ، محیط ساخته شده.