پریسا گل آقائی - دانش آموخته کارشناسی ارشد نقاشی، موسسه آموزش عالی سپهر دانش معاصر اصفهان
علیرضا محمدی میلاسی - استادیار، هنرهای تجسمی، موسسه آموزش عالی سپهر دانش معاصر اصفهان

پس از خلق شاهنامه فردوسی در دوره و حکومت های مختلف، هنرمندانی اقدام به مصورسازی آن کردند، که یکی از نسخه های نفیس از شاهنامه که در زمان حکومت صفویان به دست برجسته ترین خوشنویسان، نگارگران و نقاشان روزگار صفوی در تبریز به خط نستعلیق فراهم شد، به شاهنامه شاه طهماسبی یا شاهنامه طهماسبی معروف است. یکی از مشهورترین شخصیت های اسطوره ای شاهنامه فردوسی رستم جهان پهلوان ایرانیان بوده، که نگاره های او نیز در بین نگاره های شاهنامه طهماسبی وجود دارد. جوزف کمبل در کتاب قهرمان هزار چهره خود الگوی ثابتی برای اسطوره شدن معرفی و سفری را مطرح کرده که تمام قهرمانان و اساطیر از آن عبور کرده و سپس به عنوان ناجی و قهرمان برای کمک به هم نوع خویش بازگشتنه اند. کمبل آن را "الگوی سفر قهرمان" نامیده است، که دارای سه مرحله (عزیمت،تشرف و بازگشت) می شود. بنابراین پرسش اصلی مطرح شده این است که: آیا میتوان نگاره های رستم در شاهنامه طهماسبی را بر اساس الگو سفر قهرمان کمبل قرار داد؟ بدین ترتیب هدف اصلی این پژوهش بررسی نگاره های رستم در شاهنامه طهماسبی بر اساس الگوی سفر قهرمان کمبل است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بر پایه نظریه الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل است. روش جمع آوری اطلاعات به شیوه اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است. جامعه آماری گزینشی و از بین نگاره های شاهنامه طهماسبی نگاره هایی که مربوط به رستم بوده انتخاب شده است. سپس نگاره های رستم از شاهنامه طهماسبی بر اساس الگوی سفر قهرمان کمبل بررسی شده اند و داخل جداولی قرار گرفته اند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که: مراحل (امدادهای غیبی، عبور از نخستین آستان، شکم نهنگ، جاده آزمون، برکت نهایی، عبور از آستانه بازگشت و آزاد و رها در زندگی) از الگوی سفر قهرمان کمبل با نگاره های رستم در شاهنامه طهماسبی مطابقت دارند.

سفر قهرمان، کمبل، رستم، شاهنامه طهماسبی