فاطمه ارفع بلوچی - دانشجوی کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد
حسین کارشکی - استادیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد
محمدرضا آهنچیان - دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد

هدف این مقاله، تبیین چیستی نیازسنجی پژوهشی، جایگاه آن در پژوهش و تکنیک ها و رویکردهای نیازسنجی مطرح در سازمانها است. هر سازمان مایل است مشکلات و مسائل خود را شناسایی کند و با متمرکز ساختن پژوهش ها حول آنها، راهکارهای مناسبی در جهت حل مسئله و بهبود مسائل سازمان پیدا کند. لازمه ی این امر آگاهی از روش شناسی پژوهش و تکنیک های مطرح در حوزه نیازسنجی پژوهشی است که به شناسایی بهترین اولویت هایِ پژوهشی کمک بسزایی میکند. اما بررسی های انجام شده حاکی از آن است که در سازمان ها و نهادهای مختلف بهواسطه عدم آگاهی از فرایند مسئله یابی پژوهشی و چگونگی انجام آن، پژوهش های انجام شده نه تنها دغدغهای را رفع نمیسازند، بلکه هزینههایی را نیز به سازمان، تحمیل میکنند. لذا در این مطالعه که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است،. پس از شناسایی مضامین اصلی، جستجو با تمرکز بر روی آن مضامین با سه ملاک اعتبار منابع، تناسب و تازگی بهعمل آمد. تبیین با استناد به دادههای به دست آمده از بررسی منابع و با اتکا به استنباطهای محققان از آنها انجام شد. یافتهها نشان داد که در میان رویکردها، رویکردهای عرضه محور، تقاضا محور، آسیب شناختی، مدیریتی، سیستماتیک و موضوعی متناسب با موقعیت های سازمانی رویکرد نیازسنجی معتبرتر و اثربخش تر هستند؛ از میان تکنیکهای نیازسنجی نیز، تکنیک دلفی، فیش باول، تل استار و هزینه فایده به عنوان تکنیکهای موثر شناسایی و معرفی شدند.

نیازسنجی پژوهشی، رویکرد نیازسنجی، تکنیک نیازسنجی، اولویت پژوهشی