وحیدرضا اوحدی - استاد گروه عمران، دانشگاه بوعلی سینا همدان
مرتضی دیرانلو - مربی گروه عمران، مجتمع آموزش عالی فنی و مهندسی اسفراین

ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) مهمترین سرشتی زیست محیطی خاکها است که ارتباط ویژهای با خصوصیات فیزیکی، ژئوتکنیکی و زیست محیطی خاک دارد. اندازهگیری دقیق CEC در خاکهای آهکی مشکلاتی داشته است. در این راستامحققین مختلف با اصلاح روش AgTU مقدار CEC خاکهای رسی آهکی را با دقت خوبی تعیین کردهاند. با استفاده از همان ایده و تغییر مراحل انجام آزمایش، روش سریع و پرکاربرد باریم کلرید نیز توسط محققین اصلاح و مورد استفاده قرار گرفته است. در این مقاله مقادیر CEC و کاتیونهای تبادلی خاک بنتونیت حاوی درصدهای متفاوت کربنات توسطهر دو روش اصلاح شده AgTU و BaCl2 تعیین و با یکدیگر مقایسه شدهاست. نتایج نشان میدهد که دو روش اصلاحی فوق به خوبی توانستهاند با ممانعت از انحلال کلسیت و کنترل pH سوسپانسیون مشکلات تعیین CEC را در خاکهای کربناتی برطرف نمایند. در روش AgTU برای وزن g5 / 0 خاک بنتونیت به دلیل کاهش مقدار کمپلکس Ag در محلول پس از واکنش به کمتر از 30 % اولیه، کاهش CEC اندازهگیری شده مشاهده شده است که این موضوع به رقابت تبادلی ایجاد شده بین Ag و Ca برای جذب به پولک رسی نسبت داده شده است. درحالیکه در روش باریم کلرید به دلیلغلظت اولیه بیشتر باریم این مشکل وجود ندارد. از طرفی مقایسه دو روش نشان میدهد که ضریب تغییرات نتایج CEC اندازه گیری شده در روش اصلاح شده AgTU نسبت به روش اصلاح شده BaCl2 مقادیر کمتری دارد، که به ترتیببرای وزن g3 / 0 خاک بنتونیت 21 / 1 و 71 / 5 درصد میباشند. با این وجود تفاوت بین مقادیر CEC و مجموع کاتیون قابل تبادل خاک )ظرفیت تبادل کاتیونی واقعی خاک( در روش باریم کلرید کمتر از روش AgTU است. همچنین محلول بافر اصلاح شده AgTU با کاهش pH سوسپانسیون به 8 / 7 که کمتر از pH طبیعی خاک بنتونیت است، میتواند دلیل کاهش CEC مورد اندازهگیری در روش AgTU نسبت به روش BaCl2 باشد

ظرفیت تبادل کاتیونی، بنتونیت، باریم کلرید، AgTU ، کربنات کلسیم