محمدتقى سبحانى - عضو هیئت علمى پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى

این مقاله از دو بخش اصلى تشکیل شده است: در بخش نخست با اشاره به تعریف ها و مفاهیم اصلى مانند تمدن و طبقه بندی دانشى مطلوب، جایگاه دانش کلام در این طبقه بندی و ظرفیت های دانش کلام در مطالعات تمدنى نشان داده مى شود. ظرفیت کلام در دو قلمرو تبیین رویکرد تمدنى از دین و نیز ارائه دستگاه مند و جامع از آموزه های دینى خلاصه شده است. در این مورد به صورت استقرایى مى توان به مباحث هستى شناسى، معرفت شناسى، انسان شناسى و نظریه امامت در اندیشه کلامى به عنوان مهم ترین درون مایه های کلامى برای تمدن پژوهى اشاره کرد. در بخش دوم با تبیین انسان شناسى کلامى بر محور عقل و اراده نشان داده مى شود که دانش کلام بر خلاف نگره های فلسفى و عرفانى مى تواند بنیادهای لازم را برای پى ریزی دانش های تمدنى اسلامى عرضه کند.

مطالعات تمدنى، الهیات تمدن، کلام، عقلانیت، تعقل اولیه، تعقل جمعى و تمدنى