زهرا اشعری - دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی، دانشگاه خوارزمی
محمد حسنی - استادیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش

در میان قلمروهای مختلف تربیتی، اخلاق یکی از برجسته ترین حوزه هایی است که دال بر عاملیتانسان است؛ زیرا مسوولیت و پاسخگویی انسان را در برابر انجام یا ترک عمل می طلبد. بر ایناساس، چگونگی تربیت کارآمد در حوزه اخلاق در گرو داشتن تعریفی روشن از چیستی ظرفیت هایعاملی انسان است. یکی از نظریه هایی که به عاملیت اخلاقی توجه کرده، نظریه یادگیری شناختی اجتماعی آلبرت بندورا است. وی ظرفیت انسانی لازم برای عاملیت اخلاقی را مبتنی بر حس هویتشخصی، خودتنظیمی رفتار و معیارهای فرد برای خودتجویزی می داند. در نظریه وی، انسان مقهورمحیط نیست و با توانایی های شناختی خود، حلقه واسطی میان موجبیت های پیرامونی و رفتاراخلاقی اش می سازد. در این مقاله، چالش های مفهومی عاملیت اخلاقی از منظر تعارضات درونینظریه و ابهامات آن، با روش پژوهش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. موارد مطرح شده در اینزمینه عبارت است از: ابتنای معیارهای درونی اخلاقی فرد بر منبع بیرونی، غایت جامعه پذیری اخلاقدر تعارض با عاملیت فردی، تعارض ادعای نگاه جامع نگر به اخلاق با کم رنگ بودن عناصر عاطفی درمدل عاملیت اخلاقی و تعارض مفاهیم علیت و عاملیت اخلاقی.

عاملیت اخلاقی، آلبرت بندورا، نظریه یادگیری شناختی اجتماعی، معیارهای درونی اخلاقی