فاطمه زندیان - دکتری کتابداری و علوم اطلاع رسانی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس
اکبر مجیدی - دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و علوم اطلاع رسانی دانشگاه تربیت مدرس

پیدایش و گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات، بویژه اینترنت بسیاری از جنبه های حیات بشری را تحت تاثیر خود قرار داده است. مشخصه اصلی اینترنت رفع محدودیت های زمانی و مکانی و در نهایت انجام فعالیت های زندگی در محیط های مجازی است. در طی دوره های گوناگون، آموزش و یادگیری تحت تاثیر تحولات ایجاد شده در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده و اکنون با ورود و گسترش اینترنت شاهد حضور محیط های یادگیری مجازی() و به تبع آن یادگیری الکترونیکی هستیم. مشخصه اصلی یادگیری الکترونیکی انجام فعالیت های یادگیری و آموزش، به ویژه تحویل محتوی یادگیری در محیط دیجیتالی است.دستیابی به موفقیت در چنین فرایندی شدیدا نیازمند استفاده از ابزارهای پشتیبانی منطبق با شرایط و قابلیت های محیط دیجیتالی می باشد. کتابخانه های دیجیتالی که براساس رشد و توسعه اینترنت پدید آمده اند با رفع موانع زمانی و مکانی و با فراهم ساختن خدمات و منابع دیجیتالی و دسترس پذیر ساختن اطلاعات به صورت سیستم های شخصی شده و فرا منطقه ای (جهانی) و تحویل دیجیتالی مواد، نقش کلیدی در بهبود یادگیری الکترونیکی ایفا می کنند. برای نیل به این هدف و بهره برداری مناسب از کتابخانه دیجیتالی در امر یادگیری الکترونیکی نباید رویکردی منفعلانه و یک جانبه داشت و آن را محدود به یک سیستم ذخیره و بازیابی اطلاعات و مجموعه دیجیتالی از مواد همراه با ابزارهای مدیریت اطلاعات دانست. بلکه کتابخانه های دیجیتالی ارائه دهنده تمامی خدمات کتابخانه ایی با کیفیت عالی در قالب دیجیتالی و ایجاد ارزش افزوده برای منابع اطلاعاتی عمل می کنند و در این امر از تخصص و مهارت نیروی انسانی ماهر استفاده می نمایند. در نهایت هدف این مقاله بررسی توانایی و خدماتی است که کتابخانه های دیجیتالی ارائه می کنند. در این مقاله ابتدا به تعریف و اصطلاح شناسی کتابخانه های دیجیتالی و یادگیری الکترونیکی خواهیم پرداخت و سپس موضوعات: نقش کتابخانه های دیجیتالی در یادگیری الکترونیکی، ترکیب کتابخانه های دیجیتالی در محیط های یادگیری مجازی، نقش کتابخانه های دیجیتالی در سیستم های شخصی سازی اطلاعات و انتظارات فراگیران از کتابداران، خدمات مرجع در کتابخانه های دیجیتالی، آموزش فراگیران (سواد اطلاعاتی) در کتابخانه های دیجیتالی، منابع موجود در کتابخانه دیجیتالی، و دسترس پذیری منابع و خدمات در کتابخانه های دیجیتالی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

یادگیری، یادگیری الکترونیکی ، کتابخانه ها دیجیتال، کتابخانه مجازی، خدمات کتابخانه، محیط های یادگیری مجازی(VLE)، محیط های شخصی سازی اطلاعات (PIE)