حسن افراخته - استاد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران

الگویی از سکونتگاه ها در پهنه های شهری و روستایی شکل گرفته است که در تضاد با سکونتگاه های مرسوم شهری و روستایی است و به عناوین مختلفی چون حاشیه نشین ، محله های فقیر نشین و سکونتگاه های غیر رسمی نامیده میشود. معمولا این نوع سکونتگاه ها به عنوان فضاهای مکانی- جغرافیایی درک می شود که در آن زندگی افراد از نظر مکانیزم دولتی مطلوب نبوده و تهدیدی تلقی شده و بنابراین، نیازمند بهسازی از طریق طرحهای توانمندسازی است. رویکرد دیگری سکونتگاه های غیررسمی را با نگاه آسیب شناسی بررسی میکند، به این معنی که برخی گروه ها در روند توسعه آسیب دیده اند و این عواقب باید از طریق سیاستهای بهبود و اصلاح کاهش یابد. پژوهشها نشان داده است که تمام راه حلهایی که به وسیله رویکردهای مزبور پیشنهاد شده است، به نتایج مطلوب منجر نشده در حالی که کوششها زیادی به عمل آمده و منابع مالی بسیاری به عنوان برنامه های توانمندسازی و یا رویکردهای پولی در جهت جهت تخفیف فقر هزینه شده است. هدف اصلی این تحقیق عبارت از بررسی عوامل باز تولید سکونتگاه های غیر رسمی بر اساس مطالعه موردی در ناحیه هرندی شهر تهران است. مساحت این فضا 125 هکتار و جمعیت ثابت آن 8000 نفراست اما جمعیت غیر ثابت آن نفر 123000 است. داده های مورد نیاز تحقیق از طریق مطالعه محلی جمع آوری شده است. داده های جمع آوری شده از طریق گراندد تئوری تحلیل شده است. یافته ها نشان میدهد که گسترش سکونتگاه های غیررسمی پدیدهای مکانی جغرافیایی و نیز فضایی است که ریشه در سیاست گذاریهای دولتی دارد؛ بنابر این نمیتواند از طریق سیاستهای رفرمیستی بهبود یابد. سیاستهای نئولیبرال ضمن عقب نشینی از اهداف حاکمیتی خود، به وظایف تصدی گرانه خود می افزاید و موجب شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی میشود. در پایان نکته نظرهای اصلاحی پیشنهاد شده است.

سکونت غیر رسمی، روند های مکانی- جغرافیایی، پدیده های فضایی، سیاستگذاری نئولیبرالی، پهنه های شهری و روستایی