مرتضی اشرفی - دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمود هوشمند - استاد گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمد رضا لطفعلی پور - استاد گروه اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد
کامران داوری - استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

دشت مشهد در استان خراسان رضوی و جزو دشت های ممنوعه و ممنوعه ی بحرانی است. با عنایت به اینکه در اثر بهره برداری های بی رویه و غیرمجاز از منابع آب زیرزمینی، سطح آب زیرزمینی در آن به تدریج پایین رفته و با کسری مخزن مواجه شدهاست ، انتخاب استراتژی های مناسب برای کاهش مصرف آب در این دشت ضروری است. سیاست های متنوعی برای کاهش مصرف آب کشاورزی توسط محققین پیشنهاد گردیده که از جمله آنها سیاست توسعه کشت محصولات با نیاز آبی پایین همچون زعفران است. این سیاست ممکن است راه حل مناسبی برای مقابله با مصرف روزافزون آب باشد اما از آنجا که سیاست های مختلف دارای ابعاد اقتصادی متفاوتی می باشند، لذا بایستی تاثیرگذاری هر سیاست در تحقق اهداف و همچنین پیامدهای هر سیاست با دقت مورد بررسی قرار گیرند. در این راستا پیامدهای سیاست گسترش کشت زعفران در 5 سناریوی تخصیص حداقل 5%، 7.5%، 10%، 12.5% و 15 درصد از کل سطح زیرکشت 3 شهرستان واقع شده در دشت مشهد(مشهد، بینالود و چناران)، با استفاده از مدل برنامه ریزی ریاضی اثباتی بررسی شد. نتایج نشان داد که با اعمال این سیاست، در هر 3 شهرستان درآمد کشاورزان افزایش خواهد یافت اما مصرف آب فقط در شهرستان بینالود به مقدار کمی کاهش می یابد و در دو شهرستان دیگر تغییری نمی کند زیرا با گسترش کشت زعفران، به جای کاهش سطح زیرکشت محصولات با نیاز آبی بالا، سطح زیرکشت گندم و جو که نیاز آبی کمتری نسبت به زعفران دارند کاهش می یابد و بنابراین کاهشی در مصرف آب ایجاد نمی شود. بنابراین سیاست گسترش کشت زعفران توام با عدم کاهش مجموع سطح زیر کشت گندم و جو باشد و اثرات آن مورد بررسی قرار گرفت و مشاهده گردید که اعمال این سیاست باعث می شود که مصرف آب در هر سه شهرستان کاهش و درآمد کشاورزان به نحو مطلوبی افزایش یابد.

زعفران, برنامه ریزی ریاضی اثباتی, نیاز آبی, دشت مشهد