طوبی فیروزپوربندپی - فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
سید ابوالقاسم نقیبی - دکتری حقوق خصوصی دانشیار مدرسه عالی شهید مطهری
سید محمدرضا آیتی - دکتریدفقه ومبانی حقوق استادتمام دانشگاه علوم و تحقیقات

قاعده لاحرج از قواعد مهم فقهی است که براساس آن هر تکلیفی که مستلزم مشقت شدید باشد و مردم عادتا تحمل آن را ندارند،ساقط میشود. این قاعده که مستند فقهی مواد قانونی مرتبط با عسروحرج زوجه در قانون مدنی است، بر اساس آیات و روایات متعددی مشروعیت دارد. آرا فقها در نظام حقوقی خانواده در مواد مختلفی از بحث عسروحرج به ویژه ماده1130 قانون مدنی متجلی شده است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته میشود این است: گستره کاربرد قاعده مذکور در نظام حقوقی خانواده چه مصادیقی دارد و قانونگذار ذیل هر یک از این مصادیق چه تدابیری اندیشیده است زیرا قاعده لاحرج زوجه گاه از نتیجه عوامل طبیعی است که از نوع عسروحرج حقیقی می شود، مانند عقیمی و اعتیاد زوج، و گاه در نتیجه عوامل خارجی است، مانند حبس طولانی مدت زوج، ترک زندگی از جانب زوج که در همه این موارد، قاعده ساری و جاری می گردد. همچنین این سوال در مقاله به عنوان راهکار قانونی مطرح شده که آیا مبنای قانونگذار در اعمال قانون، عسروحرج واقعی زوجه است یا عوامل دیگر دخیل در تصمیمات دادگاه است در قسمت دیگری از مقاله مصادیق مختلف عسروحرج زوجه و مساله سقط جنین مورد بررسی قرار گرفته است و فقط در صورتی که وجود جنین با سلامت مادر در تعارض باشد، سقط مجاز شمرده شده است.

عسر، حرج، قاعده لاحرج، نفقه، سقط جنین، حرج نوعی، حرج شخصی