تهیه طرح عملیاتی حادثه سیل در بخش ریلی

بدون شک، علیرغم پیشرفت‌های اخیر صورت گرفته در توسعه فناوری‌های ارتباطی نوین، حمل و نقل هنوز به عنوان یکی از نیازهای اولیه جوامع انسانی مطرح می‌باشد. سیستم‌های حمل و نقل مختلف برای انتقال مسافر و بار و در راستای سرویس‌دهی کارآمد، اقتصادی و ایمن از یک نقطه به سایر نقاط طراحی و مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بین سیستمهای مختلف موجود، حمل و نقل ریلی به دلیل خصوصیات منحصر به فرد خود به خصوص ظرفیت بالای حمل بار و مسافر، ارزان بودن و ایمنی به نسبت بالا از جایگاه ویژهای در ساختار حمل و نقل کشورهای مختلف، از جمله ایران برخوردار میباشد. با این وجود، به دلیل گستردگی زیاد سیستم حمل و نقل ریلی بروز حوادث مختلف طبیعی و غیرطبیعی مختلفی این سیستم را در مقیاسهای مختلف زمانی و مکانی مورد تهدید قرار داده و عملکرد آن را دچار اختلال مینماید. بروز بحران در سامانه‌های حمل و نقل در دو وضعیت مختلف می‌تواند رخ دهد. یک حالت زمانی است که حوادث حمل و نقلی مستقیماً سبب بروز بحران می‌گردد و حالت دوم آنکه حادثه‌ای رخ می‌دهد، اما عدم عملکرد مطلوب شبکه حمل و نقل (یا عدم دارا بودن از توانائی کافی برای پاسخگوئی) وقوع بحران را باعث میشود. مدیریت جامع بحران مشتمل بر مدیریت ریسک و مدیریت بحران می‌باشد، که هر دو جزء جدایی‌ناپذیر مدیریت حوادث طبیعی و غیرطبیعی تلقی می‌گردند. با این وجود مدیرانی که، مدیریت ریسک را نسبت به مدیریت بحران در اولویت قرار می‌دهند سطح آمادگی سازمان تحت نظر خود را تا میزان قابل ملاحظه‌ای برای مقابله با حوادث و بحران‌های احتمالی ناشی از آنها ارتقاء می‌دهند. تجربه نشان داده است که در صورت به‌کارگیری موثر ابزار مدیریت ریسک، در حوادث بعدی نیاز به مدیریت بحران کمتر گردیده و متعاقب آن خسارات وارده نیز به مراتب کاهش پیدا خواهد کرد. تدوین یک طرح عملیاتی کارآمد برای انواع حوادث، بخشی از مدیریت ریسک حادثه می‌باشد، که پس از پیاده‌سازی در حین وقوع یک حادثه میزان اثربخشی آن مورد بازنگری و ارزیابی قرار می‌گیرد. لازمه تدوین یک طرح عملیاتی تعیین سطوح بحران ناشی از بروز حادثه موردنظر می‌باشد که این سطوح برای سازمان‌های مختلف و در زمان‌های مختلف متفاوت می‌باشد. مبنای تعیین سطوح، میزان خسارات احتمالی، آمادگی سازمانی، تجهیزات و امکانات می‌باشد، بنابراین با تغییر در فناوری، امکانات و منابع انسانی و مالی سطوح بحران متفاوتی قابل تعریف خواهد بود. جهت تدوین یک برنامه عملیاتی متناسب با سطوح بحران که از پویایی لازم نیز برخودار باشد، نیاز است که در تهیه آن قوانین بالادستی، ارتباط بین سازمان‌ها، وضعیت طبیعی منطقه و واقعیت‌های موجود مورد توجه قرار گیرند. در واقع یک برنامه عملیاتی باید پاسخگوی سئوالاتی نظیر؛ با چه هدفی، به چه منظوری، چه کسی، چه کاری را، برای چه کسی، با چه ابزاری، در چه زمانی و در چه مکانی انجام دهد، باشد. از مهمترین مخاطرات طبیعی که در سیستم حمل و نقل ریلی رخ می‌دهد، می‌توان به زلزله، زمین‌لغزش، رانش زمین، سیل، بهمن، طوفان و گردباد، سونامی، شن‌های روان و سنگ‌ریزش اشاره داشت که هر کدام اثرات مخصوص به خود را بر روی سیستم ریلی بر جای می‌گذارند. سیلاب به عنوان یکی از مهم‌ترین حوادث طبیعی که هرساله خسارات جانی و مالی زیادی را در کشورهای مختلف به خصوص ایران، به بار می‌آورد، از جمله مهمترین حوادث تهدیدکننده ایمنی در بخش ریلی می‌باشد، که علاوه بر ایجاد خسارات فیزیکی بر زیرساخت‌های راه‌آهن مانند؛ خطوط ریلی و سازه‌های موجود در مسیر نظیر پل‌ها، آبروها، علایم و تجهیرات، ایستگاه‌ها، میزان کارایی و اثربخشی سامانه ریلی کشور را از نقطه‌نظر حمل و نقل مسافر و بار تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. بررسی آمار حوادث طبیعی و خسارات ناشی از آنها در بخش ریلی نشان دهنده این موضوع است که حادثه سیلاب بیشترین تعداد رخداد و خسارات را به خود اختصاص داده است. در این طرح پژوهشی تلاش گردیده است که با بررسی جوانب مختلف مرتبط با بروز حادثه سیل در بخش ریلی و آثار ناشی از آن، طرح عملیاتی متناسب با ساختار سازمانی موجود مدیریت بحران در شرکت راه آهن ج.ا.ا ارائه گردد.

کلیدواژه ها:

سیل ، مدیریت بحران ، راه آهن