بررسی تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی جمعیت های ایرانی قارچ عامل خشکیدگی شمشاد خزری

شمشاد خزری (Buxus hyrcana Pojark.) یکی از معدود درختان پهن برگ همیشه سبز جنگل های خزری است که دیر زیستی بالایی (بالغ بر 500 سال) داشته (مروی مهاجر، 1385) و به علت تولید چوب با ارزش، متاسفانه همواره مورد بهره برداری بی رویه توسط قاچاقچیان قرار گرفته است؛ تا اینکه امروزه به دلیل کاهش چشمگیر جنگل های آن، در فهرست گونه های در معرض خطر جنگل های خزری قرار دارد (Jalili and jamzad, 1999). علاوه بر این، بنابر گزارشات اولیه بیش از دوهزار هکتار از رویشگاه های شمشاد در گیلان و غرب مازندران در حال حاضر به پدیده خشکیدگی مبتلا شده اند و بررسی های اولیه نشان می دهد احتمالا گسترش قارچ Cylindrocladium buxicola دلیل خشکیدگی رویشگاه های شمشاد باشد. سرعت توسعه و گسترش این قارچ مهاجم خطر جدی برای بقا و نیز تولید درختان شمشاد است. مسلما شناسایی ویژگیهای جمعیت های این قارچ می تواند در گزینش و توسعه ی استراتژی های مدیریت آن بسیار ارزشمند باشد. از اینرو در این تحقیق با هدف افزایش اطلاعات کنونی در خصوص قارچ عامل این بیماری و خصوصیات جمعیت های موجود در ایران، ابتدا خصوصیات فنوتیپی (اعم از خصوصیات مرفولوژیکی و شدت بیماری زایی) جدایه های C. buxicola که از رویشگاههای شمشاد در شمال کشور بدست آمده بودند، مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت. سپس تنوع ژنتیکی این جدایه ها نیز پس از استخراج DNA و تکثیر آن توسط نشانگر ژنومی rep، مورد ارزیابی قرار داده شد. پس از ارزیابی ویژگی های مورفولوژیکی 52 جدایه بدست آمده شامل شکل و میزان رشد پرگنه، شکل کنیدیوم، اندازه و تعداد دیواره آن، طول پایه، شکل و اندازه وزیکول انتهایی پایه، تطابق ریخت شناسی تمام این جدایه ها با گونه توصیف شده Calonecteria pseudonaviculata (Gehesquiere et al. 2015) مورد تایید قرار گرفت. بر اساس بررسی شدت بیماری زایی 21 جدایه منتخب قارچی مشخص گردید این جدایه ها در گروه های بیماری زایی متفاوتی قرار دارند. همچنین براساس نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل الگوهای باندی حاصل از آغازگرهای ژنومی rep، 21 جدایه منتخب قارچی بیش از 95 درصد تشابه ژنتیکی داشتند و در این سطح از تشابه به سه گروه تقسیم شدند. جدایه های گروههای مختلف ژنتیکی در هر سه استان وجود داشتند. ارتباطی میان گروههای ژنتیکی بر اساس نشانگرهای مورد استفاده و گروههای بیماری زایی ایجاد نگردید. به نظر میرسد که تمام جدایه های مورد مطالعه با قبول میزان تغییرات طبیعی درون گونه ای، متعلق به گونه اصلی Calonectria pseudonaviculta بوده خصوصیات اصلی و پایدار مورفو- فیزیولوژیک این گونه را داشتند.واژه های کلیدی: تنوع، فنوتیپی، ژنوتیپی، جمعیت و Cylindrocladium buxicola.