واسنجی مدل تجربی FSM از طریق بررسی رسوب مخازن بندهای کوچک در غرب و شمال غرب ایران

یکی از معضلات مهم کشور ایران که باعث کاهش کیفی و کمی خاک می گردد، فرسایش خاک و تولید رسوب می باشد. برای کاهش اثرات سو این پدیده لازم است که اقدامات حفاظت خاک صورت گیرد. بنابراین ضرورت اطلاع از میزان فرسایش خاک و تولید رسوب منطقه وجود دارد. با توجه به نبود ایستگاه های رسوب سنجی در اکثر خروجی های حوزه های آبخیز کشور و عدم کفایت داده ها، مدل های تجربی نظیر مدل نمره دهی به فاکتورها (FSM) ابزارهای مناسبی برای تولید این لایه اطلاعاتی مهم هستند. بنابراین هدف اصلی از اجرای این تحقیق، ویرایش و تطبیق شرایط مدل FSM با طبیعت در سطح حوضه های غرب و شمال غرب ایران می باشد. در اجرای این طرح، ابتدا تعدادی از بندهای ذخیره آب استان های آذربایجان غربی، لرستان و فارس مشروط بر حداقل 10 سال عمر و سرریز ننمودن انتخاب گردید. آبخیز این سدها مورد مطالعه قرار گرفت و لایه های اطلاعاتی لازم برای مدل تجربی FSM تهیه گردید و مقادیر رسوبدهی حوضه ها برآورد شد. آنگاه مقادیر برآوردی از طریق این مدل ها با مقادیر بدست آمده از طریق اندازه گیری رسوبات مخازن سدها و بندها مقایسه گردید. بر اساس نتایج تحلیل حساسیت مدل، مشاهده گردید که میزان تغییرات مساحت در رسوب دهی زیاد بوده و عوامل پنج گانه مدل تاثیر کم تری در رسوب دهی دارند.همچنین بر اساس نتایج بدست آمده، به کارگیری مدل اصلی FSMاستفاده شده در اسپانیا، برآوردی دور از واقعیت و بیش تخمین در حوضه های غرب ارایه می دهد. همچنین این نتیجه گیری حاصل شد که در صورتی که در صورت واسنجی مدل در حوضه های غربی، کارایی مدل به نحو چشم گیری افزایش می یابد، به طوری که شاخص NSE از 182/49- به 0/17 می رسد.همچنین این نتیجه گیری حاصل شد که در صورتی که واسنجی مدل در حوضه های کوچک تر از دو کیلومتر مربع انجام شود، کارایی مدل به نحو چشم گیری افزایش می یابد، به طوری که شاخص NSEبرابر0/38 و شاخص RRMSEبرابر32/0 می شود. این نتیجه گیری نیز حاصل شد که مدل FSMجواب نسبتا مناسبی در مناطق اقلیمی مدیترانه ای ارایه می دهد، به طوری که شاخص های NSE و RRMSE به ترتیب برابر 0/48 و 0/19 می باشند. واژه های کلیدی:مدل FSM، رسوبدهی، شدت فرسایش، حوزه آبخیز، آنالیز حساسیت و رسوبات مخازن سدها.