اثر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کنجد

تعیین تراکم بوته بهینه در حصول به عملکرد مطلوب در گیاهان زراعی و از جمله کنجد نقش تعیین کنندهایدارد. این در حالیست که واکنش به تراکم در واحد سطح بین گیاهان زراعی و حتی بین ارقام یک گیاه زراعیکاملا متفاوت است. در این آزمایش تراکم های مختلف در سه سطح شامل 20 ، 40 و 60 بوته در مترمربع برعملکرد کمی و کیفی (شامل اجزای عملکرد، عملکرد ماده خشک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصدروغن و عملکرد روغن) 6 رقم کنجد به نام های هلیل، دشتستان 2 ، داراب 1 ، اولتان، یلو وایت و ناز تک شاخهبصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در کرج (مزارع تحقیقاتیموسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر) مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش فاصله بین ردیف ها 30 سانتی متر(کشت دو ردیفه روی یک پشته) و فاصله گیاهان روی ردیف ها برای حصول تراکم 20 ، 40 و 60 بوته در مترمربع به ترتیب برابر با 16 ، 8 و 5 سانتی متر لحاظ گردید . نتایج نشانداد که تاثیر تیمارهای تراکمی بر تمامصفات اندازهگیری شده به جز وزن هزار دانه و شاخص برداشت معنیدار بود. همچنین اثر متقابل تراکم و رقمبر تعداد کپسول در بوته، وزن خشک تک بوته، عملکرد دانه، شاخص برداشت، کارایی مصرف آب و نیتروژن،درصد و عملکرد روغن معنیدار شد. در تراکم 20 و 40 بوته در مترمربع بیشینه عملکرد دانه و عملکرد روغن بهعنوان مهمترین صفات مورد بررسی از رقم دشتستان 2 بدست آمد. در کشت متراکمتر ( 60 بوته در مترمربع)رقم ناز تک شاخه عملکرد دانه و روغن برتری را نشان داد. اگرچه در تمامی ارقام با افزایش تراکم از 20 به 40بوته در مترمربع، عملکرد دانه افزایش یافت اما بیشترین مقدار افزایش مربوط به رقم ناز تک شاخه بود. جالبآنکه تمامی ارقام با استثنا رقم ناز تک شاخه با افزایش تراکم از 20 به 60 بوته در مترمربع با افت شدیدعملکرد دانه مواجه شدند در حالی که رقم ناز تک شاخه 18 درصد افزایش عملکرد را نشان داد. به عنوان یکاصل کلی میتوان چنین نتیجهگیری کرد که در انتخاب تراکم کشت بایستی به ویژگیهای ارقام توجه شود وتراکم به نحوی تنطیم شود که ضمن استفاده گیاه از عوامل محیطی، رقابت بین بوتهها به حداقل رسیده وحداکثر عملکرد اقتصادی حاصل شود.کلمات کلیدی: ارقام کنجد، تراکم بوته، درصد روغن، عملکرد دانه و روغن