بررسی عوامل موثر در افزایش زنده مانی و رشد نهالهای بلوط ایرانی( (Quercus brantii، در عرصه های کاملا تخریب یافته جنگلهای زاگرس

حوزه رویشی زاگرس دومین منطقه جنگلی مهم کشور بوده و بلوط ایرانی (Quercus brantii) گونه غالب آن محسوب می شود. در اثر تخریب شدیدی که در چند دهه اخیر درسطح اکوسیستم های جنگلی این حوزه رویشی انجام شده است، تجدید حیات جنسی کاملا مختل شده و تجدید حیات مصنوعی نیز اغلب با مشکلات زیادی مواجه است. به همین دلیل بررسی روش های موثر در زنده مانی و رشد نهال های بلوط ایرانی در عرصه های کاملا تخریب یافته این حوزه رویشی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این تحقیق 5 تیمار از تکنیک های مختلف کاشت بذر بلوط، بر اساس طرح آماری کاملا تصادفی (تجزیه واریانس یک طرفه) و با چهار تکرار، طی یک دوره آماری چهار ساله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تیمارهای مورد آزمون شامل، 1-کاشت در پناه توری های مشبک 50% مقاوم به UV، 2- استفاده از سوپرجاذب، 3- چاله های نسبتا عمیق، 4- استفاده از هوموس و لاشبرگ و 5- شاهد بودند. درضمن در هر کرت 12 عدد بذر بلوط، به فاصله 2 متر کاشت شد. با توجه به نقش شدت نور در زنده مانی نهال های بلوط ایرانی، میزان شدت نور نسبی در واحدهای آزمایش با استفاده از دوربین مخصوص (با عدسی چشم ماهی) اندازه گیری شد. در نهایت، داده های آماری با استفاده از نرم افزار SPSS آنالیز و میانگین تیمارهای مختلف با استفاده از روش چنددامنه ای دانکن مقایسه شد نتایج نشان داد که به استثنای تیمار چاله عمیق، اختلاف زنده مانی سایر تیمارها نسبت به هم در سطح اطمینان 99 درصد معنی دار بود. بهترین عملکرد به ترتیب متعلق به تیمار لاشبرگ با 7/81 درصد زنده مانی و تیمار سایه با 3/66 درصد زنده مانی بود. درخصوص تیمارهای ارتفاع نهال اختلاف تیمارهای شاهد و لاشبرگ، سوپرجاذب و سایه، و درنهایت چاله عمیق و سایه، نسبت به سایر عوامل در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار بود. همچنین، اختلاف تیمارهای شاهد و لاشبرگ و سوپرجاذب، لاشبرگ و سوپرجاذب و سایه، و در نهایت چاله عمیق و سوپرجاذب و سایه، نسبت به سایر عوامل در سطح اطمینان 99 درصد معنی دار بود. نتایج همچنین حاکی از وجود اختلاف معنی دار درصد شادابی در تیمارهای شاهد و سوپرجاذب و سایه و لاشبرگ نسبت به سایر تیمارها و نیز اختلاف تیمار چاله عمیق نسبت به دیگر تیمارها در سطح اطمینان 95 درصد بود. وجود رابطه رگرسیون خطی مناسب بین شدت نور نسبی و زنده مانی (به استثنای تیمار چاله عمیق) از دیگر نتایج این تحقیق بود. ضریب تبیین این رابطه برابر 734/0 محاسبه شد. بر اساس نتایج این طرح در مجموع دو تیمار استفاده از لاشبرگ (با چاله ای به ابعاد 40 ×40 و با50 سانتی متر عمق) و ایجاد سایه (ترجیحا با استفاده از شاخ و برگ) توصیه می شود. در عین حال پیشنهاد می شود که در پژوهش های آینده عملکرد حاصل از آمیخته ای از دو تیمار لاشبرگ با ضخامت سه سانتی متر و ایجاد سایه (ترجیحا با استفاده از شاخ و برگ) مورد کنکاش قرار گیرد. در ضمن، استفاده از چاله های عمیق در مناطق مسطح که خاک غیر رسی و قابلیت ریزشی یا لغزشی آن نیز نسبتا کم باشد و یا در پروژه های جنگلکاری کوچک که امکان مراقبت های ویژه و تخلیه خاک های لغزشی فراهم است؛ قابل بررسی بوده و اجرای تحقیقات تکمیلی در این راستا پیشنهاد می شود.واژه های کلیدی: ایلام، بذرکاری، بلوط ایرانی، زاگرس، زنده مانی، نهال