تحلیلی بر مطالعات لارو ماهیان در آب های جنوب و بررسی پراکنش آنها (با بکارگیری ‭GIS)‬

مطالعات وتحقیقات در خصوص بررسی لارو ماهیان برای اولین بار در سال ‮‭1374‬ آغاز و تا سال ‮‭1387‬ ادامه داشته است. هدف از انجام این مطالعات میدانی آزمایشگاهی شناسایی، تعیین فراوانی و تراکم ، شاخص های زیستی و پراکنش لارو ماهیان بوده است که در زیستگاههای ساحلی و آبهای نزدیک ساحل استانهای جنوبی کشور در محدوده خوزستان، بوشهر و هرمزگان انجام گرفت. در تمامی مطالعات جهت نمونه برداری لارو تور نمونه گیری زوجی ‭(Bongo net) ‬طی ساعات روشنایی روز مورد استفاده قرار گرفت. در مجموع از ‮‭90‬ ایستگاه انتخابی، تعداد ‮‭119006‬ عدد لارو جمع آوری و در قالب ‮‭54‬ خانواده شناسایی گردید. خانواده های ‭Engraulididae‬، ‭Leiognathidae‬،‭Sparidae ‬،‭Sillaginidae‬، ‭Clupeidae ‬،‭Cynoglossidae ‬،‭Sciaenidae ‬،‭Gobiidae‬، با بیشترین فراوانی و پراکنش بعنوان خانواده های غالب از منطقه مورد مطالعه معرفی می شوند. در این میان آبهای خوزستان بیشترین تعداد لارو ماهیان جمع آوری شده (‮‭83342‬ نمونه) را در قالب ‮‭27‬خانواده به خود اختصاص داده است، در صورتیکه از آبهای بوشهر تعداد کمتر لارو (‮‭26797‬ نمونه ) در قالب ‮‭52‬ خانواده (دو برابر تعداد خانواده نسبت به خوزستان) شناسایی گردید. نتایج نقشه ‭GIS ‬در مورد خانواده های غالب در آبهای ساحلی استان های جنوبی نشان داد که شگ ماهیان با سه زیر خانواده از تمامی آبهای استان های جنوبی در طول سال با فراوانی بیشتر در تابستان و پاییز حضور داشته ، شورت ماهیان با حضور در تمامی منطقه مورد مطالعه و با بیشترین فراوانی از آبهای بوشهر، گاو ماهیان در تمامی آبهای ایرانی خلیج فارس با فراوانی بیشتر در آبهای خوریات و یا مجاور خوریات در آبهای خوزستان و بیشترین تخم ریزی در نیمه اول سال، شانک ماهیان در تمامی آبهای خلیج فارس تخم ریزی داشته و با توجه به نوع گونه، به استثنای ماه های گرم سال در تمامی ماه ها حضور داشتند، آنچوی ماهیان در تمامی آبهای خلیج فارس تخم ریزی می کنند که میزان تخم ریزی در آبهای هرمزگان به مراتب بیشتر از سایر مناطق می باشد. عموما" تخم ریزی این خانواده در دو نقطه اوج بهاره و پاییزه صورت می گیرد، کفشک ماهیان راست گرد در مرحله لاروی در تیپ های متفاوت و در طول سال با نقاط اوج متفاوت از آبهای خلیج فارس و در سواحل ایرانی با درصد بیشتر از استان خوزستان و سپس بوشهر حضور داشتند، پنج زاری ماهیان در تمامی آبهای ایرانی تخمریزی کرده و در آبهای خوزستان در نیمه اول سال و در سایر مناطق بصورت پراکنده در طول سال انجام می شود، کفشک ماهیان زبان گاوی در تمام آبهای ایرانی و به استثنای آبهای هرمزگان ، بیشتر در نیمه اول سال و با فراوانی کم در پاییز تخم ریزی داشتند، شوریده ماهیان در تمامی آبهای ایرانی خلیج فارس و با بیشترین فراوانی از آبهای هرمزگان، در طول سال تخم ریزی می کنند. خور خلیج موسی با عمق مناسب در خوزستان زیستگاه غالب و اصلی منطقه به شمار می رود که بطور یکنواخت و همگن بخش اصلی منطقه مورد مطالعه را پوشش داده است که موجب حضور خانواده هایی نظیر ‭Gobiidae ‬و ‭Leiognathidae ‬با گرایش زیستگاهی خوریات شده است که با فراوانی بیشتر مشاهده می شوند. در صورتیکه مناطق ساحلی استان بوشهر با تنوع زیستگاهی: خور مصب، جنگل های دریایی حرا، آبسنگ های مرجانی و صخره ای مرجانی شرایط بسیار مناسبی را جهت حضور نمونه های بسیار متنوعی از ماهیان نظیر ‭lutjanidae ‬، ‭Cepolidae ‬، ‭Apogonidae ‬، ‭Lethrinidae ‬و ‭Atherinidae ‬را جهت تخمریزی و سپری نمودن دوران لاروی ایجاد نموده است که حتی تا کنون در ابهای غیر ایرانی خلیج فارس هم گزارش نشده است. لذا با تنوع بیشتر لاروی ولی با فراوانی و تراکم کمتری نسبت به منطقه خوزستان مواجه می باشیم. از آنجاییکه اکثریت زیستگاه ها باز بوده و مناطق محفوظی نمی باشند، تحت تاثیر مستقیم پدیده های دریایی بخصوص جریانهای ساحلی بوده که در نتیجه با کاهش فراوانی لارو ماهیان مواجه می شویم و فقط در ایستگاه های با عمق نسبتا" بیشتر در مجاور ساحل و یا نواحی از جمله خوریات مرکزی استان که فراوانی بیشتر لاروی قابل مشاهده می باشد. در استان هرمزگان با توجه به تنوع زیستگاهی و مجاورت با آبهای باز انتظار می رود با تنوع بیشتری مواجه شویم ، که حصول یک نتیجه قطعی مستلزم بررسی کامل و دقیق تر در منطقه می باشد. براساس موارد فوق الذکر می توان بیان نمود که مهمترین موضوع تاثیر گذار بر الگو فراوانی و پراکنش (حضور / عدم حضور) لاروی در مناطق مختلف علاوه بر شرایط و پارامترهای غیر زیستی (درجه حرارت، شوری، عمق، شفافیت)، تاثیر پذیر از تنوع گونه ای تاکسون های متعلق به یک خانواده (جنس و گونه ) و زیستگاه های اصلی و رفتارهای وابستگی زیستگاهی ماهیان بالغ در منطقه می باشد. بدین ترتیب جدا از نوع و ساختار ژ ومورفولوژیک (زمین ریخت شناسی ) مناطق ساحلی- دریایی، تفاوت در فراوانی و تنوع لارو ماهیان در دو گروه از زیستگاههای ساحلی موج غالب (با محدوده های باز و گسترده) و جزر و مد غالب (با محدوده های محفوظ و نیمه گسترده) کاملا" قابل توجیه بوده و همخوانی دارد.