بررسی نیاز رویشگاهی برخی از درختان جنگلی ایران (کلیر، چوج)

دراین بررسی به ترتیب ‮‭24‬ ، ‮‭15‬ و ‮‭18‬ قطعه نمونه دررویشگاه های طبیعی کلیر، چوج و مغیر در استان هرمزگان که درآنها این گونه های جنگلی به صورت گروهی وحداقل بیش از3 اصله درکنار یکدیگر قرار گرفته بودند انتخاب وخصوصیات کمی و کیفی درختان اندازه گیری شدند. درهر قطعه نمونه یک پروفیل خاک حفر شد و خصوصیات فیزیکی وشیمیایی آنها نیز مطالعه شد. دراین بررسی به ترتیب در مجموع ‮‭67‬ ، ‮‭68‬ و ‮‭374‬ اصله درخت کلیر، چوج و مغیر مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که رویشگاه های طبیعی این گونه های جنگلی دراستان هرمزگان دارای اقلیم گرم و خشک بیابانی شدید هستند. در این رویشگاه ها علی رغم بارندگی سالانه کم(حدود‮‭141/5‬ میلی متر) و حداکثر مطلق دمای بالا(‮‭44/8‬ درجه سانتی گراد)، ولی به دلیل رطوبت نسبی بالای جو که در طول ماه های سال به ندرت به کمتر از‮‭60‬ درصد می رسید، از شدت گرما و خشکی محیط کاسته می شود. در این تحقیق با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ‭PCA ‬می توان رویشگاه های کلیر را در چهار گروه طبقه بندی کرد. در گروه اول رویشگاه های لیردف و میشی قرار دارند. خاک این رویشگاه ها دارای مشخصات شیمیایی‭(pH ‬، ‭EC ‬و‭OC) ‬و فیزیکی‭(Clay) ‬خاصی هستند که آنها را از سایر رویشگاه ها متمایز می کند. این رویشگاه ها دارای بیشترین واکنش اسیدی، کمترین هدایت الکتریکی، کمترین درصد رس و سبک ترین بافت خاک(لوم- شنی) می باشند. در گروه دوم رویشگاه سورگلم به تنهایی قرار گرفته است که از نظر خصوصیات فیزیکی خاک دارای مقدار سیلت بالا و بافت خاک سنگینی(لوم- رسی - سیلت) می باشد. نکته قابل توجه اینکه گروه دوم در سمت مخالف گروه اول قرار گرفته است که نشان می دهد مشخصه های فیزیکی خاک به ویژه بافت خاک در این دو گروه کاملا متفاوت می باشند. در گروه سوم رویشگاه های جاسک کهنه، جگین، سدیچ و گابریک قرار دارند. این گروه تقریبا کمترین میزان آهک خاک را در بین سایر گروه ها به خود اختصاص داده است. در گروه چهارم نیز رویشگاه گتان به تنهایی قرار گرفته است که متاثر از میزان ‭Clay ‬می باشد. این تحقیق نشان می دهد بیشترین رویشگاه های طبیعی کلیر استان هرمزگان در گروه سوم قرار می گیرند که همگی در محدوده جاسک کهنه به سمت شرق گسترش دارند. با توجه به این نکته که این گروه تقریبا کمترین میزان آهک خاک را در بین سایر گروه ها به خود اختصاص داده است، می توان چنین استنباط کرد علی رغم اینکه گونه کلیر گونه ای مقاوم به آهک توصیف شده است، ولی به دلیل خاک های شدیدا آهکی استان هرمزگان، کلیر بیشتر در مناطقی مستقر شده است که کمترین میزان آهک خاک را دارند. بدیهی است همین رویشگاه ها از آهکی ترین رویشگاه های طبیعی کلیر در سایر کشورها نیز ممکن است آهک بیشتری داشته باشند. در این تحقیق با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ‭PCA ‬می توان رویشگاه های چوج را در سه گروه طبقه بندی کرد. در گروه اول رویشگاه های بندرعباس و بنذرک قرار دارند. این رویشگاه ها بیشتر تحت تاثیر مشخصات شیمیایی‭(pH ‬، ‭EC ‬،‭OC ) ‬و کمتر تحت تاثیر مشخصات فیزیکی‭( Clay) ‬خاک می باشند. در گروه دوم رویشگاه حسنلنگی و دو راهی رودان قرار گرفته اند. این رویشگاه ها بیشتر تحت تاثیر مشخصاتی چون ‭TNV‬و ‭Sand ‬خاک می باشند. این رویشگاه ها تقریبا دارای کمترین مقدار آهک خاک می باشند. در گروه سوم رویشگاه دوراهی گابریک قرار دارد. این رویشگاه بیشتر تحت تاثیر ‭Silt ‬خاک می باشد. در این تحقیق با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ‭PCA ‬می توان رویشگاه های مغیر را در سه گروه طبقه بندی کرد. در گروه اول رویشگاه های سیریک، چاه اسماعیل و درتوجان قرار دارند. خاک این رویشگاه ها دارای مشخصات شیمیایی‭(pH ‬، ‭EC ‬و‭OC) ‬و فیزیکی‭(Clay ‬و ‭Silt) ‬خاصی هستند که آنها را از سایر رویشگاه ها متمایز می کند. این رویشگاه ها دارای بیشترین واکنش اسیدی، کمترین هدایت الکتریکی، کمترین درصد مواد آلی، کمترین درصد رس، کمترین درصد سیلت و بافت خاک متغیری(از لوم- سیلت، لوم- رسی- سیلت تا لوم- شنی) می باشند. در گروه دوم رویشگاه های تونل رودان و آبگرم گنو قرار گرفته اند که با مشخصه ای چون ‭Sand ‬از سایر رویشگاه ها مجزا می شوند. خاک این رویشگاه ها دارای کمترین مقدار ‭Sand ‬در بین سایر رویشگاه های مغیر استان هرمزگان می باشند. در گروه سوم رویشگاه بمانی قرار گرفته اند که با مشخصه ای چون ‭TNV ‬از سایر رویشگاه ها متمایز می گردد. این تحقیق نشان می دهد که گروه اول با دارا بودن بیشترین رویشگاه های طبیعی مغیر استان هرمزگان(سیریک، چاه اسماعیل و درتوجان)، بیشترین همبستگی را نیز با بسیاری از مشخصه های خاک‭(pH‬، ‭EC‬، ‭OC‬، ‭Clay ‬و ‭Silt) ‬دارد. به نظر می رسد مهمترین مشخصه اکولوژیکی در پراکنش مغیر در درجه اول هدایت الکتریکی خاک می باشد. بدیهی است هدایت الکتریکی در خاکهایی که دارای کمترین درصد رس، کمترین درصد سیلت و یا درصد شن نسبتا بالایی باشند به حداقل ممکن می رسد. به طور کلی به نظر می رسد رویشگاه های مغیر استان هرمزگان نسبت به رویشگاه های کلیر و چوج دارای گونه های همراه بیشتر و متنوع تری می باشند که احتمالا به دلیل شوری کمتر خاک، تراکم نسبتا زیاد درختچه های مغیر در هکتار و حالت مورفولوژیک خاص آن که به صورت درختچه ای پر شاخه است، می باشد. از طرف دیگر تراکم این رویشگاه ها چندین برابر رویشگاه های کلیر و چوج می باشد. که می تواند با ایجاد میکرو کلیمای مناسب از نظر کاهش دما، افزایش رطوبت خاک و ... محیط مناسب تری را برای استقرار گونه های همراه فراهم آورد.